Απόψεις

Ταξικές αντιθέσεις στο χώρο της υγείας. Μια μερική συζήτηση περί ενιαίων ή μη συμφερόντων και διεκδικήσεων

19/01/2016

Πάνος Χριστοδούλου

Είναι γνώστη η θεώρηση της παραδοσιακής αριστερής αντίληψης περί ενιαίων συμφερόντων στο χώρο της εργασίας. Η αντίληψη αυτή συνοψίζεται στο γνωστό σύνθημα: «Τέρμα πια στις αυταπάτες ή με το κεφάλαιο ή με τους εργάτες». Η ανάλυση βέβαια είναι αρκετά απλοϊκή, ειδικά αν συνυπολογίσουμε τις τεχνολογικές και επιστημονικές εξελίξεις, την εξειδίκευση που επέφεραν και την ακόλουθη επίδραση τους στον καταμερισμό της παραγωγής. Οι κοινωνικές σχέσεις, που αποτυπώνουν ανάγκες, αξίες και προσδοκίες εκφράζονται στη δομή και τη λειτουργία των οργανισμών υγείας (Σιγάλας, 1999 ).

Οι οργανισμοί υγείας αποκλίνουν από το μοντέλο που περιγράφει η οργανική θεωρία, όπου η εξουσία πρέπει να είναι κάθετη και άμεσα αναγνωρίσιμη. Σε αυτούς τους οργανισμούς υπάρχει μια ασυνήθιστη διπλή δομή εξουσίας (Brooks, 1995). Η μια εξουσία είναι η εκτελεστική, δηλαδή αυτή που ασκείται από τη διοίκηση του οργανισμού και η άλλη η επαγγελματική δηλαδή αυτή που ασκείται από το ιατρικό σώμα ( Μάινα et al, 1997 ). Στο σημειολογικό η εξουσία των γιατρών αποτυπώνεται στην ιατρική μπλούζα. Οι γιατροί αντλούν εξουσία, πέρα από τις ατομικές τους δυνατότητες. Μια πρώτη διαστρωμάτωση λοιπόν είναι η άτυπη πρωτοκαθεδρία των γιατρών έναντι του υπολοίπου προσωπικού.

Παρουσιάζονται βέβαια διαβαθμίσεις και εντός του ιατρικού σώματος. Η εξουσία του γιατρού που έχει μεγαλύτερο κύρος κυριαρχεί σε βάρος του νεότερου ή μικρότερου κύρους γιατρού (Πολύζος,1998 ). Η εξουσία του γιατρού διευθυντή κλινικής, που είναι παράλληλα και καθηγητής ιατρικής στο πανεπιστήμιο, είναι μεγαλύτερη από την εξουσία του μη καθηγητή διευθυντή κλινικής του Ε.Σ.Υ. και βέβαια ακόμα μεγαλύτερη από την εξουσία των επιμελητών, πόσο μάλλον των ειδικευομένων (Δίκαιος et al, 1999).  

Τα παραπάνω ερμηνεύουν τον τρόπο λειτουργίας των εργαζομένων στις δομές υγείας. Το γεγονός της διαφορετικής αντιμετώπισης του νοσηλευτικού, διοικητικού και τεχνικού δώματος σε σχέση με το ιατρικό. Το γεγονός της άτυπης, και πολλές φορές παράτυπης, συνθήκης εργασίας των ειδικευόμενων ιατρών το οποίο τους καθιστά υποχρεωμένους να καλύπτουν κενά αναντίστοιχα με τις δυνατότητες τους και αντιπαραθετικά προς την εκπαίδευση τους. Συνθήκης εργασίας που οδηγεί σε υπεράριθμες εφημερίες χωρίς ρεπό, στο έθιμο της υποχρεωτικής διεκπεραίωσης κάθε διακομιδής και την μεταχείριση τους ως κατώτερου. Και σε μεγάλο βαθμό εξηγεί τα μεγάλα κύματα μετανάστευσης.

Εξάγεται λοιπόν το συμπέρασμα, ότι εντός του ίδιου οργανισμού (στη συγκεκριμένη περίπτωση στις δομές υγείας) διαμορφώνονται όχι μόνο ενιαία, αλλά και αντιπαραθετικά συμφέροντα. Σε μακροπρόθεσμο λοιπόν επίπεδο διαμορφώνεται η ανάγκη για τη συγκρότηση μιας ομοσπονδιακής λειτουργίας όλων των εργαζομένων, η οποία  θα αντιλαμβάνεται ότι η επιτυχής λειτουργία του οργανισμού βασίζεται στις αλληλεξαρτήσεις και στις σχέσεις που υφίστανται μεταξύ των μελών της ομάδας, καθώς η ομάδα εκτελεί τις αναγκαίες λειτουργίες της (Κανελλόπουλος, 1992). Χρειάζεται η ενστάλαξη του κοινού στόχου για τη δημόσια υγεία, καθώς η εργασία οποιουδήποτε γιατρού εξαρτάται από τη συνεργασία με τους υπόλοιπους επαγγελματίες υγείας για τη διεργασία της διάγνωσης και της θεραπείας. Απαιτείται λοιπόν ένα επίπεδο αλληλοσεβασμού στον κοινό αυτό στόχο.

Βραχυπρόθεσμα όμως οι οργανισμοί υγείας βρίσκονται σε άμεση αλληλεπίδραση με το περιβάλλον τους, επηρεάζονται και διαμορφώνονται από τις εκάστοτε κοινωνικές δυνάμεις (Μάινα et al., 1996). Στη σημερινή εποχή αυτό μεταφράζεται στο γεγονός ότι οι επαγγελματικές σχέσεις είναι ανταγωνιστικές, εφόσον λειτουργούν σε ανταγωνιστικό περιβάλλον, ανάμεσα σε σύνολα με σαφώς συγκρουόμενα συμφέροντα (Κουκιάδης, 1981). Σε αυτό το επίπεδο είναι απαραίτητη η συγκρότηση σωματείων με εργαζόμενους ταυτόσημων εργασιακών σχέσεων και καθημερινότητας, ώστε να υπερασπίζεται την ιδιαιτερότητα αυτών των σχέσεων, για να είναι δυνατό να επιτευχθεί ο μακροπρόθεσμος στόχος.

Δυστυχώς η αντίληψη που αναφέρθηκε στην αρχή οδηγεί στην αντίληψη ότι μια ενέργεια όπως η παραπάνω αποτελεί συντεχνιακή και διασπαστική αντίληψη. Θέση που βρίσκεται εκτός πραγματικότητας καθώς δε συνυπολογίζει τη διαστρωμάτωση και την προλεταριοποίηση του νέου επιστημονικού δυναμικού. Αν ληφθεί υπ’ όψη ότι ανάλογη κατάσταση επικρατεί και σε άλλους οργανισμούς και επαγγέλματα (ασκούμενοι δικηγόροι, μηχανικοί με μπλοκάκια, κλπ) γίνεται αντιληπτό ότι τελικά οι υπάρχουσες ενώσεις καταλήγουν τελικά ανενεργές και συντεχνιακές καθώς εκπροσωπούν συγκεκριμένα κατεστημένα συμφέροντα και αποκλείουν την έκφραση νέων καταστάσεων. Οπότε ας μην εκπλήσσονται διάφοροι για την εξέγερση του νέου επιστημονικού προλεταριάτου, άσχετα αν τμήμα του δεν άνηκε στο αριστερό lifestyle ή δεν έμοιαζε στο στερεότυπο του ηρωικού εργάτη (άσχετα με τις εργασιακές συνθήκες στις οποίες δούλευε). Ίσως η επαγγελία της άγιας και ομοούσιας εργατικής τάξης (με όρους της βιομηχανικής εποχής του 1900), που περιλάμβανε διευθυντές, προϊσταμένους και αιώνια κομματικά επαγγελματικά στελέχη, να μην ακουγόταν αρκετά ελκυστική για τα προβλήματα της ταπεινής καθημερινότητας.  

 

Βιβλιογραφία :

  1. Σιγάλας Ι., Κοινωνιολογικές πτυχές της ταυτότητας και της λειτουργίας του νοσοκομείου, εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 1999
  2. Brooks K. Ann, Ο γενικός διευθυντής νοσοκομείου: Πως αντιμετωπίζονται οι αντιπαραθέσεις μεταξύ διοίκησης και ιατρών, Επιθεώρηση υγείας, Αθήνα 1995
  3. Μάινα Α., Αγραφιώτης Δ., Το νοσοκομείο ως Οργάνωση,εκδ. Το σύγχρονο νοσοκομείο, Αθήνα 1997
  4. Πολύζος Ν., Αξιολόγηση της αποδοτικότητας των Νοσοκομειακών Υπηρεσιών στην Ελλάδα, Διδακτορική διατριβή ΕΚΠΑ, Αθήνα 1988
  5. Δίκαιος Κ., Κουτούζης Μ., Πολύζος Ν., Σιγάλας Ι., Χλέτσος Μ., Βασικές Αρχές Διοίκησης Διαχείρισης Υπηρεσιών υγείας , εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 1999
  6. Κανελλόπουλος Χ., Αποτελεσματική Διοίκηση, εκδ. International Publishing, Αθήνα 1992
  7. Μάινα Α., Κτενάς Ε., Αγραφιώτης Δ., Νέες τεχνολογίες και νοσοκομείο, εκδ. Το σύγχρονο νοσοκομείο, Αθήνα 1996
  8. Κουκιάδης Ι.Α., Παραδόσεις κοινωνικής πολιτικής και κοινωνικής νομοθεσίας, εκδ Σάκκουλας, Θεσσαλονίκη 1981