Απόψεις

Σχετικά με την απόφαση του ΣτΕ για το μάθημα των Θρησκευτικών

27/03/2018

Αμάντα Κατερίνη, φιλόλογος-εκπαιδευτικός στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Στις 20/3/2018 το ΣτΕ δημοσίευσε την απόφασή του (660 του 2018) με την οποία ακύρωσε την απόφαση του Νίκου Φίλη για τις αλλαγές στη διδασκαλία των Θρησκευτικών σε Δημοτικό και Γυμνάσιο, ενώ για το Λύκειο εκκρεμεί άλλη προσφυγή. Οι συγκεκριμένες αλλαγές κρίθηκαν από το ΣτΕ, στο οποίο είχε μεταξύ άλλων προσφύγει η Ιερά Μητρόπολη Πειραιά, αντισυνταγματικές και αντίθετες με τις αρχές της Ευρωπαϊκής Σύμβασης του Ανθρώπου.

Ειδικότερα το ΣτΕ κατά πλειοψηφία (25-5) αποφάνθηκε ότι η απόφαση του Νίκου Φίλη είναι αντίθετη:

1) Στο άρθρο 16 του Συντάγματος το οποίο ορίζει ότι η παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του κράτους και μεταξύ των σκοπών της είναι η ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης, γιατί με το πρόγραμμα που εισάγεται για το Δημοτικό και το Γυμνάσιο φαλκιδεύεται ο επιβαλλόμενος από τη συνταγματική αυτή διάταξη σκοπός της ανάπτυξης, δηλαδή, της Ορθόδοξης Χριστιανικής συνείδησης στα ανήκοντα στην επικρατούσα θρησκεία της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Χριστού.

2) Στη διάταξη του άρθρου 13 του Συντάγματος που κατοχυρώνει ως απαραβίαστη την ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης, γιατί η προσβαλλόμενη απόφαση θα έπρεπε να απευθύνεται αποκλειστικά στους Ορθόδοξους Χριστιανούς μαθητές και να κατατείνει στην εμπέδωση και συνέχιση της Ορθόδοξης Χριστιανικής συνείδησης, καθώς η προσβαλλόμενη υπουργική απόφαση κλονίζει την Ορθόδοξη χριστιανική συνείδηση που πριν από την έναρξη του σχολικού βίου διαμορφώνουν οι μαθητές στο πλαίσιο του οικογενειακού τους περιβάλλοντος. Μάλιστα, η εισαγόμενη με την προσβαλλόμενη υπουργική απόφαση διδασκαλία του μαθήματος των Θρησκευτικών είναι ικανή να παρέμβει στον ευαίσθητο ψυχικό κόσμο των μαθητών που δεν διαθέτουν την κριτική αντίληψη των ενηλίκων και να τους εκτρέψει από την ορθόδοξη χριστιανική συνείδηση.

Επιπλέον, με τη μεταρρύθμιση αυτή "Προσβάλλεται ευθέως το πρώτο πρόσθετο πρωτόκολλο της ΕΣΔΑ, γιατί στερεί από τους μαθητές του Ορθόδοξου Χριστιανικού δόγματος το δικαίωμα να διδάσκονται αποκλειστικά τα δόγματα, τις ηθικές αξίες και τις παραδόσεις της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας του Χριστού, ενώ η νομοθεσία προβλέπει για μαθητές Ρωμαιοκαθολικούς, Εβραίους και Μουσουλμάνους να διδάσκονται αυτοτελώς το μάθημα αυτό".

Σε άλλο σημείο το ΣτΕ επισημαίνει ότι η προβλεπόμενη διδασκαλία του μαθήματος των Θρησκευτικών κατά την απόφαση του Νίκου Φίλη δεν είναι ικανή να αναπτύξει, να εμπεδώσει και να ενισχύσει όπως επιβάλλεται από το άρθρο 16 του Συντάγματος την Ορθόδοξη Χριστιανική συνείδηση των μαθητών, γιατί η απόφαση αυτή

α) είναι ελλιπής κατά το περιεχόμενο

β) δεν είναι αυτοτελής, αμιγής και διακριτή σε σχέση με τη διδασκαλία στοιχείων αναφερόμενων σε άλλα δόγματα ή θρησκείες, με αποτέλεσμα να προκαλείται σύγχυση στους μαθητές ως προς το περιεχόμενο της Ορθοδόξου Χριστιανικής διδασκαλίας και

γ) δεν είναι επαρκής από την άποψη του χρόνου που διατίθεται για το μάθημα των Θρησκευτικών.


Τέλος, σύμφωνα με το ΣτΕ, το πρόγραμμα σπουδών παρουσιάζει σοβαρές ελλείψεις ως προς το περιεχόμενο της Ορθοδόξου Χριστιανικής διδασκαλίας καθώς δεν γίνεται αναφορά στην Αγία ομοούσια και αδιαίρετο Τριάδα την οποία επικαλούνται στην προμετωπίδα τους όλα τα (ελληνικά) Συντάγματα, και στη Γ΄ τάξη Δημοτικού ο Ιησούς Χριστός παρουσιάζεται ως ξένος, ως προσδοκώμενος μεσσίας, ως δάσκαλος που όλοι θαυμάζουν, ως αγαπημένος φίλος, όχι όμως ως Σωτήρας του κόσμου.

Αντίθετα, οι πέντε δικαστές που μειοψήφησαν τάσσονται υπέρ της συνταγματικότητας και επισημαίνουν ότι το Σύνταγμα και οι διεθνείς συμβάσεις ουδόλως υποχρεώνουν τον νομοθέτη να προσδώσει στο μάθημα ομολογιακό ή κατηχητικό χαρακτήρα, γιατί αυτό θα ισοδυναμούσε όχι με ανάπτυξη θρησκευτικής συνείδησης, αλλά με επιβολή θρησκευτικής συνείδησης συγκεκριμένου περιεχομένου. Αυτό όμως αντίκειται στις αρχές της θρησκευτικής ουδετερότητας και πολυφωνίας που διέπουν την παροχή της εκπαίδευσης από το κράτος και θέτει σε κίνδυνο το δικαίωμα του μαθητή να επιλέξει και να διαμορφώσει κριτικά ουσιώδες στοιχείο της προσωπικότητάς του και της αντίληψής του για τον κόσμο και τον άνθρωπο.

Σχετικά με την παραπάνω απόφαση, ο πρόεδρος της Βουλής Νίκος Βούτσης δήλωσε, ορθά κατά τη γνώμη μας, ότι πρόκειται για μήνυμα αναχρονιστικής αναδίπλωσης και κατήχησης, όμως η «θρησκευτική μεταρρύθμιση» έχει υπονομευθεί πριν την απόφαση του ΣτΕ από τις παλινωδίες της κυβέρνησης και του ίδιου του ΥΠΕΠΘ.

Σε συνέντευξή του στο Θέμα 104,6 ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος εξήγησε ότι η απόφαση του ΣτΕ αφορά αποφάσεις για το μάθημα των Θρησκευτικών του Νίκου Φίλη όταν αυτός ήταν υπουργός Παιδείας, και οι οποίες έχουν ήδη καταργηθεί από τον νέο υπουργό Κώστα Γαβρόγλου. «Το ΣτΕ κατάργησε αυτά που είχε καταργήσει ήδη το υπουργείο Παιδείας» «Η αλλαγή του υπουργού έφερε πάλι τον διάλογο και έγιναν νέες προτάσεις. Όταν ο τότε υπουργός Νίκος Φίλης εξέδωσε τις 2 αποφάσεις για το μάθημα των Θρησκευτικών, τότε η Ιεραρχία έλαβε μια απόφαση ότι έτσι όπως είναι δομημένες οι ενότητες αυτές δεν είναι σύμφωνα με τις προτάσεις της. Οι προτάσεις τότε της Ιεραρχίας δεν έγιναν δεκτές. Τότε ο Νίκος Φίλης έλεγε άλλα στην Ιεραρχία και άλλα στο μέγαρο Μαξίμου και η εκκλησία αποφάσισε να μην τις κάνει δεκτές και έκανε προσφυγή στο ΣΤΕ». Στη συνέχεια εξήγησε ότι «η αλλαγή του υπουργού έφερε πάλι το διάλογο και έγιναν νέες προτάσεις όπου οργανώθηκαν οι φάκελοι του μαθήματος και σε δεύτερο στάδιο θα γίνει η συγγραφή βιβλίων. Το ΣΤΕ κατάργησε αυτά που ήδη είχε καταργήσει το ΥΠΕΠΘ. Οι προηγούμενες αποφάσεις έτσι κι αλλιώς έχουν καταργηθεί. Έχουν δημιουργηθεί νέες προτάσεις από την εκκλησία που έχουν γίνει αποδεκτές. Συζητούμε χωρίς να υπάρχει αντικείμενο».

Η ακύρωση λοιπόν της επαγγελλόμενης μεταρρύθμισης συντελέστηκε :

· Όταν ο πρωθυπουργός άλλαζε τον υπουργό κατ΄απαίτηση της Εκκλησίας,

· Όταν ο ίδιος ο Ν. Φίλης μείωνε το μάθημα της βιολογίας στα γυμνάσια κατά μία ώρα, αφήνοντας αλώβητο το δίωρο των θρησκευτικών και αγνοώντας την ουσιαστική αλλά και τη συμβολική σημασία μιας τέτοιας επιλογής,

· Όταν ο σημερινός υπουργός στο σχέδιο νόμου για το νέο λύκειο που καταργεί οκτώ μαθήματα, εντάσσει τα θρησκευτικά στα υποχρεωτικά μαθήματα, και κυρίως

· Όταν η κυβέρνηση παρά τις εξαγγελίες της δεν προχώρησε στο διαχωρισμό εκκλησίας - κράτους.

Ο Κώστας Γαβρόγλου σε συνέντευξή του στο ραδιοφωνικό σταθμό «στο Κόκκινο» σε ερώτηση του δημοσιογράφου αν είναι εφικτή η πραγματοποίηση του διαχωρισμού εκκλησίας - κράτους, απάντησε ότι δεν υπάρχει κοινωνική συναίνεση για διαδικασίες αυτού του διαχωρισμού. (Παρεμπιπτόντως, αυτή ακριβώς είναι και η απάντηση που δίνει στο ίδιο ερώτημα και ο "εκσυγχρονιστής" ηγέτης της ΝΔ, Κ. Μητσοτάκης.) Οι λαοσυνάξεις όμως δεν εμπόδισαν την απάλειψη του θρησκεύματος από τις ταυτότητες. Ας μην ενοχοποιούμε την κοινωνία για την ατολμία των κυβερνώντων.