Κοινωνική Συνεταιριστική Οικονομία στην Ελλάδα: Μύθοι και αλήθειες 5 χρόνια μετά

17/03/2016

Γ.Σ

Θεσμοθέτηση και σκοπιμότητες

Τον Σεπτέμβριο του 2011, που οι πλατείες δεν είχαν ακόμη αδειάσει και οι υπογραφές του μεσοπρόθεσμουήταν ακόμη νωπές, θεσπίστηκε ο νόμος 4019. Το νομοθέτημα αυτoκαθόρισε για πρώτη φορά το πλαίσιο άσκησης της κοινωνικής οικονομίας μέσα από συνεταιρισμούς, αφήνοντας πίσω τα στενά όρια του τομέα της ψυχικής υγείας. Μία κίνηση εντελώς αντιφατική, αν σκεφτεί κανείς ότι το μεσοπρόθεσμο έφερνε μαζί του μέτρα έντασης της νεοφιλελεύθερης οικονομίας, αλλά ήταν έτσι; Η απάντηση είναι φυσικά και όχι. Αφενός, η θέσπιση της κοινωνικής οικονομίας πραγματοποιήθηκε για να διασκεδάσει τις εντυπώσεις και να θολώσει τα νερά ηπρώτη μνημονιακή κυβέρνηση σε μία πολύ δύσκολη περίοδο για την ίδια. Αφετέρου, ο κοινωνικός χαρακτήρας χρησιμοποιήθηκε ως κάλυψη για την εκμετάλλευση της απορρυθμισμένης αγοράς εργασίας και την ιδιωτικοποίηση υπηρεσιών και δομών κυρίως σε φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Θετικά στοιχεία και γκρίζα σημεία

Πέρα από τις σκοπιμότητες που εξυπηρετούσε το συγκεκριμένο νομοθέτημα, συνετέλεσε, έστω και δειλά, στη θεσμική αναγνώριση δεκάδων συνεταιρισμών που η λειτουργία τους είχε κοινωνική ανταποδοτικότητα και έθεσε τις βάσεις, έστω και σαθρές, για τη δημιουργίανέων με τη μορφή των Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων (ΚΟΙΝΣΕΠ). Στα θετικά στοιχεία της θεσμοθέτησης αυτής συγκαταλέγονται η ισότιμη διοίκηση από τα μέλη της ΚΟΙΝΣΕΠ ανεξάρτητα από των αριθμό των μερίδων που κατέχουν, η διανομήμεριδίουτων κερδών μόνοστα μέλη που παράλληλα εργάζονται σε μία ΚΟΙΝΣΕΠ και η δέσμευση κερδών για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Όμως, ο νόμος (με κάποιες τροποποιήσεις που ακολούθησαν)θέτει σε αμφισβήτηση εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα. Επιπλέον, δεν προκρίνει/εξασφαλίζει τη διάκριση των επιχειρήσεων που έχουν ως πρωταρχικό στόχο την επιδίωξη κερδοφορίας από αυτές που πραγματικά θέλουν να συνεισφέρουν στο κοινωνικό σύνολο και στους ίδιους τους εργαζομένους τους.

Φορολογική υπονόμευση

Θετικό στοιχείο θα αποτελούσε και η ευεργετική φορολογική διάταξη, σύμφωνα με την οποία το μεγαλύτερο μέρος των κερδών μιας τέτοιας επιχείρησης δεν υπόκειντο σε φορολογία εισοδήματος. Ωστόσο, η διάταξη αυτή καταργήθηκε από την κυβέρνηση του δεύτερου μνημονίου(2013) και πλέον οι ΚΟΙΝΣΕΠ δεν διαφέρουν από τις άλλες συνεταιριστικές επιχειρήσεις ως προς τη φορολογική μεταχείριση. Επιπλέον, την ίδια περίοδο σε μία προσπάθεια ανάσχεσης του συνεταιριστικού κινήματος που είχε αναπτυχθεί (βλ. ΒΙΟ.ΜΕ.), θεσπίστηκε ο Νέος Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος, με τον οποίο οι συνεταιρισμοί και οι ενώσεις αυτών φορολογούνται όπως και τα υπόλοιπα νομικά πρόσωπα (Α.Ε. κ.ά.). Επομένως, με την ακύρωση των παραπάνω οικονομικών κινήτρων, ο τομέας της συνεταιριστικής οικονομίαςκαι ειδικότερα της κοινωνικής συνεταιριστικής οικονομίας έχει δεχθεί καίρια πλήγματα και δεν υπάρχει πλέον κανένα φορολογικό κίνητρο για τη διατήρηση ή σύσταση σχετικών εγχειρημάτων, αφού εξισώνονται με τις τυπικές επιχειρήσεις. Τέλος, το κερασάκι στην τούρτα ήταν οι προ ολίγων μηνών αποφάσεις, με τις οποίες υπήρξε η διευκρίνιση ότι στα έσοδα των νομικών προσώπων (ανεξαρτήτως μορφής τους) περιλαμβάνονται από συνδρομές έως και αποζημιώσεις αυξάνοντας με αυτόν τον τρόπο περαιτέρω τη φορολογία.

Μέλλον χωρίς αυταπάτες

Πέντε χρόνια μετά, έχοντας ήδη περάσει στην κυβέρνηση του τρίτου μνημονίου και της μνημονιακής μετάλλαξης, τα εμπόδια για την κοινωνική συνεταιριστική οικονομία, όπως αναλύθηκαν παραπάνω,έχουν γιγαντωθεί. Παρά τις κορώνες στελεχών της κυβέρνησης ότι η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία αποτελεί στρατηγικό στόχο της κυβέρνησης και τις εξαγγελίες για προγράμματα στήριξης σχετικών επιχειρήσεων, οι δυνατότητες μιας τέτοιου είδους ανάπτυξης είναι περιορισμένες, τουλάχιστον με τους όρους των κινημάτων εργατικής χειραφέτησης και αυτοοργάνωσης. Από οικονομική άποψη, οι πόροι που θα διατεθούν μέσω Ε.Σ.Π.Α. και άλλων χρηματοδοτικών εργαλείων είναι λιγοστοί και το περιβάλλον λειτουργίας των ΚΟΙΝΣΕΠ εχθρικό με την υπεροφορολόγηση που κυριαρχεί. Από πολιτική άποψη, το μόνο που μπορεί να συμβεί,με το νεοφιλελεύθερο ασφυκτικό πλαίσιο του μνημονίου και την αποσύνθεση των δικαιωμάτων της εργατικής τάξης, είναι να βαφτιστεί το κρέας - ψάρι και ο κοινωνικός φιλελευθερισμός (βλ. Ν.Δ.) - κοινωνική συνεταιριστική ή αλληλέγγυα οικονομία.

Πηγές / Σχετικά άρθρα:

Γ. Κιμπουρόπουλος, «Ψαρεύοντας στα θολά νερά της «κοινωνικής οικονομίας», RProject
Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις, taxlaw
Σ. Τζόκας, «Οι σύγχρονες εταιρείες, το υβρίδιο ΚΟΙΝΣΕΠ και οι παραμυθάδες», iskra
Για τις εργασιακές σχέσεις στο τοπικό κράτος-Δήμους-Περιφέρειες, Επιτροπή για θέματα πόλης-χώρου-περιβάλλοντος του ΝΑΡ για την κομμουνιστική απελευθέρωση