Φύλακες των συνόρων της Ευρώπης - Συνέντευξη με την Μάνια Μπαρσέφσκι και το Θανάση Κούρκουλα

09/05/2016

YaBasta

Φύλακες των συνόρων της Ευρώπης

Η συνθηκολόγηση του Σύριζα απέναντι στην τρόικα χειροτέρεψε κατά πολύ τη θέση των προσφύγων

Συνέντευξη με την Μάνια Μπαρσέφσκι και το Θανάση Κούρκουλα 

Την προηγούμενη χρονιά, η απόπειρα της νεοεκλεγείσας Κυβέρνησης της ριζοσπαστικής Αριστεράς της Ελλάδας να αντισταθεί στις πολιτικές λιτότητας που επέβαλαν οι θεσμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έφεραν τη χώρα στο επίκεντρο της παγκόσμιας προσοχής. Η μάχη αυτή χάθηκε οριστικά τον Ιούλιο, όταν ο Αλέξης Τσίπρας συνθηκολόγησε απέναντι στις απαιτήσεις των δανειστών, υπογράφοντας ένα τρίτο μνημόνιο, μερικές μόλις ημέρες μετά από ένα δημοψήφισμα με το οποίο οι Έλληνες είχαν απορρίψει ένα ηπιότερο πακέτο λιτότητας που είχε προταθεί από την ΕΕ.

Από τη στιγμή εκείνη, οι δυσκολίες της ελληνικής κοινωνίας επιτάθηκαν. Ωστόσο πρόκειται τώρα για ένα βουβό μαρτύριο, αποκομμένο από την προσδοκία και την ελπίδα που τροφοδοτούσαν τις κινητοποιήσεις των τελευταίων χρόνων.

Όμως το 2016, η Ελλάδα βρέθηκε και πάλι στους τίτλους των ειδήσεων, αυτή τη φορά για ένα διαφορετικό λόγο. Το εργαστήριο της νεοφιλελεύθερης θεραπείας – σοκ αποτελεί ταυτόχρονα και πύλη της Ευρώπης για τα εκατομμύρια ανθρώπων που εγκαταλείπουν τις κατεστραμμένες από τον πόλεμο και τη φτώχεια χώρες τους.  

Η προσφυγική κρίση φώτισε με ποιο τρόπο η «Ευρώπη Φρούριο» λειτουργεί ως η συμπληρωματική όψη μιας νεοφιλελεύθερης, βαθιά αντιδημοκρατικής και αυταρχικής «Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης». Σκότωσε τις ελπίδες μιας αριστεράς που πίστευε ότι ήταν εφικτό να έρθει σε ρήξη με το νεοφιλελευθερισμό εντός του πλαισίου της ΕΕ, καθώς οι «ευρωπαϊκές αξίες» έγιναν ένα άλλοθι για την επίδειξη της ιμπεριαλιστικής βίας και υποκρισίας.

Ο ρόλος της Μεσογείου ως νεκροταφείου της Ευρώπης-Φρούριο – και ο ρόλος της Νότιας Ευρώπης ως φρουράς της Ευρώπης δεν είναι καινούργιοι. Η «εξωτερικοποίηση» των συνόρων της ΕΕ άρχισε τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’90 και λειτουργεί ως το απαραίτητο συμπλήρωμα της «ελεύθερης διακίνησης κεφαλαίων, αγαθών και ανθρώπων», στο εσωτερικό της ΕΕ – όπου όμως τα μεγαλύτερα προβλήματα τα θέτει πάντα η διακίνηση «ανθρώπων».

Συγκεκριμένα, η εξωτερίκευση σημαίνει τη στρατιωτικοποίηση των συνόρων, με τη συμβολή μιας ολοένα και περισσότερο τεχνολογικά προηγμένης ηλεκτρονικής επιτήρησης.  Όπως επίσης και το μετασχηματισμό της εξωτερικής και της εσωτερικής περιφέρειας της ΕΕ σε μια ευρεία «νεκρή ζώνη», που λειτουργεί ως ένα θανατηφόρο φράγμα, ένα φίλτρο και μια φυλακή για όλους εκείνους που αποκλείστηκαν από την πλήρη αδελφότητα των λευκών δυτικοευρωπαίων πολιτών.

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, στο διάστημα μεταξύ των τελευταίων χρόνων της δεκαετίας του ’80 και του 2012, πριν από τη μεγάλη έξοδο από την ευρύτερο Μέση Ανατολή, έχασαν τη ζωή τους στη Μεσόγειο 15.000 έως 17.000 άνθρωποι. Από τότε, χάθηκαν περισσότεροι από 10.000, και η χρονιά αιχμής ήταν το 2015 με 3.800 θανάτους.

Η σκοτεινή πλευρά του «ευρωπαϊκού προτάγματος» υπήρξε η λιγότερο ορατή και η λιγότερο συζητημένη μέχρι σήμερα, με την εξαίρεση εκείνων των δικτύων θαρραλέων ακτιβιστών και ερευνητών που ασχολούνται με την κατάσταση των προσφύγων. Η «προσφυγική κρίση» - ένας όρος που υποθέτει μετανάστες και πρόσφυγες παριστούν μια εσωτερική απειλή για τη δημόσια τάξη – έχει τουλάχιστον το προσόν να πολιτικοποιεί το ευρωπαϊκό πρόταγμα και να το φέρνει στο επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου. Αυτό ακριβώς συνέβη και στην Ελλάδα, που για μια ακόμα φορά, βρέθηκε στην πρώτη γραμμή μιας μάχης πολύ ευρύτερων διαστάσεων.

Αν την δει κανείς από την Ελλάδα, η «προσφυγική κρίση» αποκαλύπτει με τον πιο ωμό τρόπο τη φύση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως μιας οντότητας για την επιτήρηση, την αστυνόμευση, και την ιεραρχική κατηγοριοποίηση του πληθυσμού. Ταυτόχρονα, αποκαλύπτει μια άλλη διάσταση μιας θεωρητικά αριστερής κυβέρνησης, η οποία, στη συνέχεια της ντροπιαστικής της παράδοσης στον εκβιασμό της ΕΕ και του ΔΝΤ, ευθυγραμμίστηκε σε όλα τα επίπεδα με την κυρίαρχη λογική της «διαχείρισης της κρίσης».

Αυτό είναι ένα από τα κυριότερα διδάγματα που πρέπει να αντλήσουμε από την καταστροφική αποτυχία του Σύριζα. Η ιδέα ότι είναι εφικτό να παραμένεις πιστός στις «αριστερές αξίες» στο έδαφος των ανθρωπίνων δκαιωμάτων, κάνοντας «επώδυνες και αναπόφευκτες παραχωρήσεις» στην οικονομική πολιτική είναι μια αυταπάτη.

Η μάχη του 2015 εναντίον της τρόικα και τα μνημόνια λιτότητας χάθηκε, ωστόσο ο πόλεμος απέχει πολύ από την τελική του έκβαση. Η κοινωνική αντίσταση είναι υπαρκτή, και αναδύεται περιστασιακά, όπως κατά τη γενική απεργία της 4^ης Φεβρουαρίου. Ένα από τα θετικότερα σημάδια της πρόσφατης περιόδου είναι η ικανότητα της ελληνικής κοινωνίας να αντιδρά θετικά, στην πλειοψηφία της, όταν έρχεται αντιμέτωπη με τη μαζική άφιξη προσφύγων και μεταναστών. Τα κυρίαρχα αισθήματα ήταν αυτά της κατανόησης και της ανθρωπιάς, το είδος της αλληλεγγύης για το οποίο είναι ικανοί μόνο οι καταπιεσμένοι και ταπεινωμένοι όταν εκδηλώνουν την ικανότητά τους να αντιστέκονται.

Η προσφυγική κρίση έγινε ένα πεδίο για την εν εξελίξει πολιτική αντιπαράθεση, όπου κοινωνικές οργανώσεις και αγωνιστές άφησαν να φανεί η ικανότητά τους να παρεμβαίνουν και να διατηρούν την επαφή με ευρύτερα τμήματα της ελληνικής κοινωνίας.

Πήραμε μια συνέντευξη με δυο από τις γνωστότερες μορφές του αντιρατσιστικού και φιλο-μεταναστευτικού κινήματος στην Ελλάδα, προκειμένου να αναλύσουμε τις ποικίλες διαστάσεις αυτής της φάσης.

Η Μάνια Μπαρτσέφσκι είναι μέλος του Δικτύου για τα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα, μιας ιστορικής οργάνωσης της Αριστεράς, που εστιάζει στα δικαιώματα των μεταναστών, τα ανθρώπινα δικαιώματα, και τον αντιρατσισμό, από την ίδρυσή της, το 1994. Σήμερα δραστηριοποιείται στο πλαίσιο του Δικτύου κοινωνικής υποστήριξης μεταναστών και προσφύγων, που ιδρύθηκε το 1995 και συνδέεται με το Δίκτυο για τα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα. Υπήρξε μέλος της κεντρικής επιτροπής του Σύριζα και μέλος της επιτροπής δικαιωμάτων του κόμματος. Αποχώρησε από τον Σύριζα το καλοκαίρι του 2015 και προσχώρησε στη Λαϊκή Ενότητα, αναλαμβάνοντας την ευθύνη της επιτροπής δικαιωμάτων.

Ο Θανάσης Κούρκουλας είναι ο συντονιστής της οργάνωσης Απελάστε το ρατσισμό! και μέλος της Διεθνιστικής Εργατικής Αριστεράς (ΔΕΑ), μιας πρώην ιδρυτικής συνιστώσας του Σύριζα και της Αριστερής Πλατφόρμας του, και σήμερα τμήματος της Λαϊκής Ενότητας. Είναι επίσης μέλος της επιτροπής δικαιωμάτων της Λαϊκής Ενότητας.

Τη συνέντευξη πήραν οι Στάθης Κουβελάκης, που στο παρελθόν υπήρξε μέλος της ΚΕ του Σύριζα και διδάσκει πολιτική θεωρία στο King’s College του Λονδίνου, και ο Άγγελος Κοντογιάννης-Μάνδρος, μεταπτυχιακός σπουδαστής του King’s College, με αντικείμενο τα κοινωνικά κινήματα στην Ελλάδα.

--------------------

- Ας γυρίσουμε πίσω στο Γενάρη του 2015, όταν ο Σύριζα κέρδισε τις εκλογές. Ποια ήταν τότε η κατάσταση στη χώρα για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες;

Μάνια Μπαρτσέφσκι: Το Γενάρη του 2015, ο αριθμός των μεταναστών εργατών στην Ελλάδα είχε ήδη αρχίσει να μειώνεται, εξ αιτίας της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Πολλοί αποφάσιζαν να επιστρέψουν στις πατρίδες τους ή να μετακινηθούν σε άλλες χώρες, προκειμένου να ξεφύγουν από την υψηλή ανεργία.

Ταυτόχρονα, η ροή προσφύγων βρισκόταν σε άνοδο, ως αποτέλεσμα των εντεινόμενων στρατιωτικών συγκρούσεων στην συνοριακή περιοχή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση προφανώς επωμίζεται μεγάλες ευθύνες γι’ αυτή την κατάσταση, γιατί, είτε πυροδότησε, είτε ενεθάρρυνε αυτούς τους πολέμους.

 Και όσον αφορά την Κυβέρνηση Σαμαρά, η πολιτική της κατευθύνονταν προς την καταστολή των προσφύγων και των μεταναστών. Όσοι θεωρούνταν παράνομοι έμεναν έγκλειστοι σε κέντρα κράτησης επί περισσότερο από 18 μήνες κάθε φορά. Στα κέντρα κράτησης της Αμυγδαλέζας και της Κορίνθου υπήρξαν θάνατοι εξ αιτίας μη επαρκούς υγειονομικής φροντίδας.

 Η ίδια κατασταλτική πολιτική εφαρμόστηκε και στους πρόσφυγες. Ο Θανάσης Πλεύρης, στενός συνεργάτης του Σαμαρά, απαίτησε «αίμα στα σύνορα», για την αποτροπή των μεταναστευτικών ροών. Ο Αρχηγός της Ελληνικής Αστυνομίας, Νικόλαος Παπαγιαννόπουλος, ζήτησε «να κάνουμε τη ζωή τους αβίωτη», και ο Βαρβιτσιώτης, τότε υπουργός Ναυτιλίας, έκανε δηλώσεις υπέρ των παράνομων επαναπροωθήσεων μεταναστών προς την Τουρκία.

 Η στρατηγική αυτή είχε ήδη κοστίσει τις ζωές εκατοντάδων ανθρώπων στο Αιγαίο, ενώ ο Υπουργός κάλυπτε της δραστηριότητες της Ελληνικής Ακτοφυλακής. Εμβληματική από αυτή την άποψη είναι η τραγωδία κοντά στο Φαρμακονήσι, το Γενάρη του 2014, που σοκάρισε ολόκληρη την ελληνική κοινωνία. Επιπλέον, ο φράκτης που χτίστηκε στην περιοχή του ποταμού Έβρου, δεν άφηνε άλλη δίοδο προς την Ελλάδα πέραν της επικίνδυνης θαλάσσιας οδού.

- Όμως ο φράκτης του Έβρου τοποθετήθηκε από την Κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ το 2011, έτσι δεν είναι;

ΜΜ: Ναι, είναι έτσι, αλλά η Νέα Δημοκρατία συνέχισε τις εργασίες. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει καμιά διαφορά μεταξύ αυτών των δυο.

Μετά την πτώση της Κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ, ανέλαβε τα ηνία της χώρας μια συγκυβέρνηση ΠΑΣΟΚ και Νέας Δημοκρατίας, που υιοθέτησε μια κοινή ατζέντα σε σχέση με το μεταναστευτικό / προσφυγικό ζήτημα. Σε όλη την έκταση της χώρας διεξάγονταν αστυνομικές επιχειρήσεις για τη σύλληψη μεταναστών και η ρατσιστική βία αυξάνονταν.

Στη Μανωλάδα, στην Πελοπόννησο, επιστάτες στην υπηρεσία εργοδοτών επιτέθηκαν σε μετανάστες εργάτες που ζητούσαν να πληρωθούν. Οι νεοναζί δολοφόνοι της Χρυσής Αυγής εξαπέλυσαν μια σειρά πογκρόμ κατά των μεταναστών, εκμεταλλευόμενοι τον αντιμεταναστευτικό λόγο των κυρίαρχων μίντια και της κυβέρνησης.

Κάποιες απ’ αυτές τις επιθέσεις κατέληξαν σε φόνους, όπως στην περίπτωση του πακιστανού εργάτη Σαχζάτ Λουκμάν, το Δεκέμβριο του 2013 και του ράπερ Παύλου Φύσσα, το Σεπτέμβριο του 2014. Μετά τη δολοφονία του Φύσσα υπήρξε επιτέλους μια δίωξη κατά της Χρυσής Αυγής που οδήγησε στη σύλληψη των περισσότερων ηγετών της και σε μια σημαντική ύφεση των δραστηριοτήτων της.

Θανάσης Κούρκουλας:  Από το 2010 η Ελλάδα βρέθηκε στην πρώτη γραμμή των Ευρωπαϊκών πολιτικών αναχαίτισης, αρχίζοντας με την κατασκευή του φράκτη του Έβρου από τον Υπουργό του ΠΑΣΟΚ, Χρήστο Παπουτσή. Ήταν η πρώτη Ευρωπαϊκή χώρα που αρνήθηκε την ελεύθερη δίοδο για τους πρόσφυγες.

Το 2011-12, η ελληνική κυβέρνηση σε συμφωνία με την Τουρκική, αναβάθμισε την επιτήρηση των συνόρων στην περιοχή του Έβρου, χρησιμοποιώντας υψηλής τεχνολογίας εξοπλισμό που είναι σε θέση να εντοπίσει την ανθρώπινη παρουσία σε απόσταση μεγαλύτερη από ένα μίλι από την τουρκική πλευρά των συνόρων. Ήταν μια σαφής απόδειξη της ευθυγράμμισης της Ελλάδας, της Τουρκίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε σχέση με τις στρατηγικές αναχαίτισης των μεταναστών.

Η πολιτική αυτή εμπεδώθηκε μετά τον Απρίλιο του 2010, όταν ο Γιώργος Παπανδρέου από το Πασοκ εξήγγειλε όχι μόνο τον έλεγχο της χώρας από την τρόικα, αλλά και το δόγμα της μηδενικής ανοχής απέναντι στους μετανάστες. Ο Παπανδρέου κατέστησε σαφές ότι οι κατασταλτικές πολιτικές απέναντι στους μετανάστες και τους πρόσφυγες βαδίζουν χέρι-χέρι με τη θεραπεία-σοκ της λιτότητας και τη φτωχοποίηση του ελληνικού λαού.

 Βρισκόμαστε εδώ απέναντι σε μια ενοποιημένη πολιτική προερχόμενη από την Ευρώπη-φρούριο, η οποία αποσκοπεί στο να φιλτράρει την εισροή των «παρείσακτων» σύμφωνα με τις ανάγκες των αγορών για μια χαμηλά αμειβόμενη και εύκολα απορρίψιμη  εργατική δύναμη, ενώ παράλληλα θα οδηγεί τους «αυτόχθονες» στη φτώχεια και την ανεργία υπό συνθήκες μιας διακυβέρνησης έκτακτης ανάγκης.

- Ποιες ήταν οι θέσεις του Σύριζα στο μεταναστευτικό και το προσφυγικό; Πώς μπορούμε να αξιολογήσουμε τους δεσμούς που είχε δημιουργήσει ο Σύριζα με τα αντιρατσιστικά κινήματα και τις οργανώσεις που υποστήριζαν τους μετανάστες και τους πρόσφυγες;

ΘΚ: Από την ίδρυσή του το 2004 και λόγω της ενεργού του ανάμειξης σε όλες τις κινητοποιήσεις σ’ αυτό τον τομέα, ο Σύριζα ανέπτυξε οργανικές σχέσεις με τα κινήματα κατά του ρατσισμού και της Ευρώπης-φρούριο.

Υιοθέτησε σχεδόν όλα τα αιτήματα αυτών των κινημάτων: τον τερματισμό των πολιτικών κράτησης και το κλείσιμο των κέντρων κράτησης για τους μετανάστες και τους πρόσφυγες, τη διάνοιξη ασφαλών χερσαίων διαδρόμων διέλευσης στον Έβρο, από τους οποίους οι άνθρωποι θα μπορούσαν να εισέρχονται ελεύθερα στην Ελλάδα και να καταγράφονται, τη νομιμοποίηση των περισσότερων μεταναστών «χωρίς χαρτιά», και τέλος, την καταδίκη της συνεργασίας μεταξύ της κυβέρνησης Σαμαρά και της Χρυσής Αυγής.

Κατά τη γνώμη μου, η πολιτική αυτή έπαιξε ένα καθοριστικό ρόλο στην επακόλουθη άνοδο του Σύριζα στην εξουσία, διευρύνοντας την εκλογική επιρροή του κόμματος και δημιουργώντας επίσης την αίσθηση ότι μια Κυβέρνηση Σύριζα θα είναι στην πραγματικότητα μια κυβέρνηση του λαού, των κινημάτων, κλπ.

ΜΜ: Ο Σύριζα βρέθηκε πολλές φορές στην πρώτη γραμμή αυτών των κινημάτων. Οργάνωσε συχνές επισκέψεις στα κέντρα κράτησης, δημοσιοποίησε τις φοβερές συνθήκες διαβίωσης των μεταναστών σ’ αυτά,  και υποσχέθηκε ότι τα κέντρα αυτά θα κλείσουν όταν αναλάβει την Κυβέρνηση. Στη διάρκεια της εκλογικής εκστρατείας το Γενάρη του 2015, διατύπωσε την πρόταση για την αυτόματη απόδοση της ελληνικής υπηκοότητας σε όλα τα παιδιά μεταναστευτικών οικογενειών που γεννιούνται στην Ελλάδα, μια πρωτοβουλία που ονομάστηκε «σταματήστε το ρατσισμό από την κούνια». Δεσμεύτηκε  επίσης να δημιουργήσει εγκαταστάσεις υποδοχής των προσφύγων και να ζητήσει μια δίκαιη πολιτική κατανομής των προσφύγων σ’ όλη την έκταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

- Υπήρξε συγκεκριμένο αίτημα από τον Σύριζα για κατάργηση της Συνθήκης του Δουβλίνου και γκρέμισμα του φράκτη του Έβρου;

ΜΜ: Πράγματι, υπήρξε μια τοποθέτηση κατά της ύπαρξης του φράκτη του Έβρου, παρ’ όλον ότι δεν ήταν σαφές αν θα γκρεμιζόταν συνολικά, ή αν θα διανοίγονταν ασφαλείς δίοδοι. Ωστόσο, το πνεύμα των τοποθετήσεων έδειχνε προς την κατεύθυνση της προοδευτικής απομάκρυνσης του φράκτη.

Όσον αφορά τις συνθήκες του Δουβλίνου, που υποχρέωναν τους πρόσφυγες να υποβάλουν αίτηση ασύλου στη χώρα μέσω της οποίας εισέρχονταν στην ΕΕ , και επέτρεπαν την απέλασή τους σ’ αυτή τη χώρα εφ’ όσον εξέρχονταν απ’ αυτήν παράνομα, ο Σύριζα είχε αντιταχθεί καθαρά σ’ αυτές.

- Ας περάσουμε τώρα στην περίοδο της πρώτης κυβέρνησης Σύριζα, μεταξύ Γενάρη και Ιουλίου του 2015. Υπουργός Μετανάστευσης ορίστηκε η Τασία Χριστοδουλοπούλου, ένα πρόσωπο με στενούς δεσμούς με το αντιρατσιστικό και το φιλομεταναστευτικό κίνημα. Από την άλλη, ως Υπουργός Δημόσιας Τάξης ορίστηκε ο Γιάννης Πανούσης, που υιοθετούσε τις κατασταλτικές πολιτικές «νόμου και τάξης». Πως αξιολογείτε τη μεταναστευτική πολιτική του Σύριζα στη διάρκεια αυτής της περιόδου, όταν η αντιπαράθεση με τις πολιτικές λιτότητας της ΕΕ βρισκόταν ακόμα στον ορίζοντα;

ΜΜ: Η αλήθεια είναι ότι στη διάρκεια αυτής της περιόδου έγιναν κάποια δειλά αλλά θετικά βήματα. Πρώτα απ’ όλα, οι πολιτικές αναχαίτισης τερματίστηκαν άμεσα. Αυτό οδήγησε σε μια θεαματική μείωση του αριθμού των θανάτων μεταναστών στη θάλασσα.

Τα κέντρα κράτησης, ιδιαίτερα αυτά της Κορίνθου και της Αμυγδαλέζας, εκκενώθηκαν σχεδόν πλήρως, μόνο με την επαναφορά του χρόνου κράτησης, που προηγουμένως ήταν σχεδόν απεριόριστος, στους τρεις μήνες, δηλ. με την εφαρμογή της υπάρχουσας νομοθεσίας. Η Κυβέρνηση επίσης ψήφισε ένα αντιρατσιστικό νόμο και έθεσε τέρμα στις αστυνομικές επιχειρήσεις που είχαν σαν στόχο τους μετανάστες. Ο όρος «παράνομος μετανάστης» έπαυσε να χρησιμοποιείται από τις κρατικές αρχές.

Ακόμα, ψηφίστηκε στο κοινοβούλιο ο νόμος για την απόδοση της υπηκοότητας στα παιδιά μεταναστών. Ο νόμος αυτός έχει κάποια σημαντικά προβλήματα. Για παράδειγμα, η απόδοση της υπηκοότητας συνδέεται με το νομικό καθεστώς των γονέων, που σημαίνει ότι ένα παιδί που γεννιέται και μεγαλώνει στη χώρα, και του οποίου οι γονείς δεν έχουν αποκτήσει νόμιμο καθεστώς διαμονής δεν μπορεί να έχει την ελληνική υπηκοότητα.

Οι αμφιταλαντεύσεις αυτές αντανακλούν το γεγονός ότι ο Σύριζα είχε την ευθύνη της διακυβέρνησης χωρίς να έχει την πραγματική εξουσία. Σ’ αυτή τη συγκεκριμένη περίπτωση, για παράδειγμα, ήταν υποχρεωμένος να υιοθετήσει τις υπάρχουσες αποφάσεις που είχε εκδώσει το Συμβούλιο Επικρατείας σε σχέση με την απόδοση της υπηκοότητας.

Υπήρξε επίσης η εχθρότητα του Υπουργού Δημόσιας Τάξης Γιάννη Πανούση, ο οποίος πίεζε συνεχώς για μια ατζέντα νόμου και τάξης. Υπό τις διαταγές του, οι αστυνομικές δυνάμεις διέλυσαν με δακρυγόνα και τη χρήση βίας την πρώτη διαμαρτυρία που οργανώθηκε έξω από το κέντρο κράτησης της Αμυγδαλέζας μετά την ανάληψη των κυβερνητικών ευθυνών από το Σύριζα.

Γενικά, μπορούμε να πούμε ότι υπήρξε μια συνεχής πίεση προς την μετακίνηση σε πιο «ρεαλιστικές» θέσεις. Η συζήτηση σχετικά με το φράκτη του Έβρου τερματίστηκε καθώς έγιναν εμφανείς οι εσωτερικές αντιφάσεις της κυβέρνησης και η ανικανότητά της να επιβληθεί πάνω στον κρατικό μηχανισμό.

ΘΚ: Η πρώτη Κυβένηση Σύριζα επιχείρησε να ελέγξει μια πιθανή ισορροπημένη θέση απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το εγχώριο κατεστημένο, με μια πολιτική υπέρ των κοινωνικο-πολιτικών δικαιωμάτων σε εποχές λιτότητας. Με άλλα λόγια, ήταν ένα εγχείρημα συμφιλίωσης σαφώς αντιφατικών (αντιτιθέμενων;) στρατηγικών. Στο πλαίσιο αυτό, όλα τα βήματα που περιέγραψε προηγουμένως η Μάνια παρέμειναν ανολοκλήρωτα και μετέωρα.

Κατά τη γνώμη μου, ιδίως μετά τη συμφωνία της 20^ης Φεβρουαρίου, όταν ο Σύριζα άρχισε  προοδευτικά να υιοθετεί  τα αιτήματα της τρόικα, το αδιέξοδο στο οποίο οδηγούσε αυτή η προσέγγιση έγινε εμφανές.

 Η πίεση για την προσαρμογή του μνημονιακού πλαισίου δημιούργησε ένα πολύ ασφυκτικό οικονομικό περιβάλλον που περιόρισε σημαντικά το χώρο για το χειρισμό πολλών ζητημάτων, συμπεριλαμβανομένου του μεταναστευτικού. Για να αναφέρουμε ένα μόνο παράδειγμα, διέθετε χρήματα για να προσλάβει συμβούλους στο Υπουργείο μετανάστευσης, στερείτο όμως τους πόρους για τη δημιουργία κέντρων υποδοχής.

 Η πολιτική αντίφαση της περιόδου αντανακλάστηκε επίσης στη στάση του Πανούση, σχετικά με το κλείσιμο της Αμυγδαλέζας και το γεγονός ότι αναφέρθηκαν πολλές περιπτώσεις κακοποίησης μεταναστών από την αστυνομία και την ακτοφυλακή. Με λίγα λόγια, με εξαίρεση τους δύο νόμους για τον αντιρατσισμό και την υπηκοότητα, το επιχειρησιακό και νομικό πλαίσιο παρέμεινε το ίδιο, και η κυβέρνηση απλά επιχείρησε να το επιβάλλει με ένα πιο «ανθρώπινο» τρόπο.

-  Το καλοκαίρι του 2015, ο Τσίπρας και η κυβέρνησή του συνθηκολόγησαν απέναντι στις απαιτήσεις των δανειστών ο Σύριζα διασπάστηκε, και σχηματίστηκε μια νένα κυβέρνηση σε συμμαχία με τους Ανεξάρτητους Έλληνες (ΑΝΕΛ). Είναι ενδεικτικό ότι η Τασία Χριστοδουλοπούλου δεν συμμετέχει στο νέο υπουργικό συμβούλιο. Παράλληλα, οι πνιγμοί προσφύγων στο Αιγαίο ξεπερνούν κάθε προηγούμενο. Ποιος είναι ο αντίκτυπος αυτής της πολιτικής αναστάτωσης στην προσφυγική πολιτική;

ΘΚ: Ο ορισμός του Γιάννη Μουζάλα στο Υπουργείο Μετανάστευσης σηματοδοτεί μια στροφή στη διαχείριση της προσφυγικής και μεταναστευτικής κρίσης. Ο Μουζάλας, που περιγράφεται ως ένας επιτυχημένος και πραγματιστής πολιτικός κατά τη θητεία του ως μέλος της υπηρεσιακής κυβέρνησης, αναπροσανατόλισε την κυβερνητική πολιτική προς μια διαχείριση βασισμένη σε ΜΚΟ.

Την εποχή εκείνη βρισκόταν σε εξέλιξη το πρώτο μαζικό κύμα προσφύγων και η χώρα στερούνταν μιας σοβαρής προετοιμασίας για μια τέτοια κατάσταση. Η αποφασιστικότητα των προσφύγων και το ισχυρό κίνημα αλληλεγγύης εξανάγκασαν την κυβέρνηση να ανοίξει τα σύνορα στα βόρια της χώρας και να αφήσει τους πρόσφυγες να συνεχίσουν το δρόμο τους.

 Για ένα σύντομο διάστημα, η κίνηση αυτή επέτρεψε στην ελληνική κυβέρνηση να δίνει την εικόνα ότι διαθέτει περιθώρια χειρισμών στη διαχείριση της λιτότητας. Για να το θέσουμε διαφορετικά, συνέβαλε στο να δημιουργηθεί η εικόνα μιας κυβέρνησης που είναι πραγματικά σε θέση να διαμορφώσει τις δικές της πολιτικές και να πάρει πρωτοβουλίες.

- Ακόμα, ο Τσίπρας αρνείται κατηγορηματικά να κατεδαφίσει τον φράκτη του Έβρου, και να προσφέρει έτσι ένα ασφαλές πέρασμα στους πρόσφυγες. Υποστηρίζει ότι για να το κάνει αυτό απαιτείται η προηγούμενη σύμφωνη γνώμη της ΕΕ, και ισχυρίζεται ότι θα ήταν πρακτικά αδύνατο εξ αιτίας των ναρκοπέδιων που εξακολουθούν να υπάρχουν στην ελληνοτουρκική μεθόριο. Η απόφαση αυτή σημαίνει ότι η μόνη διαθέσιμη οδός είναι πάντα η επικίνδυνη θαλάσσια οδός. Σημαίνει επίσης ότι η άρνηση οποιασδήποτε μονομερούς κίνησης απέναντι στην ΕΕ δεν ισχύει μόνο σε σχέση με τις οικονομικές αποφάσεις, αλλά επεκτείνεται στο συνολικό πλαίσιο άσκησης πολιτικής.

ΜΜ: Η μεθόριος είναι πράγματι γεμάτη ναρκοπέδια ωστόσο η κυβέρνηση θα μπορούσε παρ’ όλα αυτά να δημιουργήσει ασφαλείς διόδους για τους πρόσφυγες. Ας μην ξεχνάμε ότι τα ναρκοπέδια αποτελούν μια καθαρή παραβίαση των διεθνών συνθηκών.

 Αν το πρόβλημα ήταν τεχνικής φύσης, θα μπορούσε να λυθεί εύκολα αν ο Τσίπρας είχε πράγματι τη βούληση να το λύσει. Στην πραγματικότητα, επρόκειτο για πολιτικό πρόβλημα. Η κυβέρνηση προοδευτικά ευθυγραμμιζόταν με τη στρατηγική της Ευρώπης-φρούριο και χρησιμοποιούσε απλά το έργο και τις θέσεις της επιτροπής δικαιωμάτων του Σύριζα ως ένα λογικό φύλλο συκής

 Σ’ αυτή ακριβώς τη φάση δημιουργήθηκαν τα «hot spots», σε διάφορα σημεία της χώρας. Η Λαϊκή Ενότητα καταδίκασε αυτές τις εγκαταστάσεις ευθύς εξ αρχής, ως το πρώτο βήμα προς τη δημιουργία κλειστών χώρων κράτησης όπου οι πρόσφυγες θα ομαδοποιούνται ξεχωριστά, σύμφωνα με ταξικά κριτήρια, δηλ. τις δεξιότητες, το επίπεδο εκπαίδευσης, κλπ, και θα διαχωρίζονται σ’ αυτούς που θα θεωρούνται επιλέξιμοι για άσυλο και σ’ αυτούς που δεν θα είναι επιλέξιμοι. Με άλλα λόγια, ήταν προφανές ότι η πολιτική του Σύριζα σε σχέση με το προσφυγικό ζήτημα άλλαζε δραματικά.

- Η αλλαγή αυτή μεταφραζόταν σε μια δραματική αναθεώρηση των παραχωρήσεων που είχαν γίνει το προηγούμενο διάστημα απέναντι στους πρόσφυγες, σωστά;

ΘΚ: Είναι αλήθεια. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου, και για πρώτη φορά από το σχηματισμό της κυβέρνησης Σύριζα, οι ελληνικές αρχές άρχισαν την άμεση μεταφορά και τον περιορισμό προσφύγων και μεταναστών σε κέντρα κράτησης. Επίσης, Αλγερινοί μετανάστες στάλθηκαν από την Ιδωμένη, κοντά στα βόρεια σύνορα, στην Αμυγδαλέζα, και από εκεί απελάθηκαν στην Τουρκία, σύμφωνα με τις διατάξεις της συμφωνίας Παπανδρέου – Τζεμ το 2004. [Έγινε το 2001!]. Ακόμα, επανεισήχθη στα δημόσια έγγραφα ο όρος «παράνομος μετανάστης».

ΜΜ: Αυτή η κατηγορία των «παράνομων μεταναστών» συμπεριλαμβάνει ανθρώπους που θα έπρεπε να καταχωρηθούν ως πρόσφυγες, όπως είναι οι Αφγανοί, οι οποίοι αντιμετωπίζουν τον πόλεμο τα τελευταία τριάντα χρόνια, οι Σομαλοί, οι Ιρακινοί, οι Ιρανοί… Με άλλα λόγια, ο όρος «παράνομοι μετανάστες», ο οποίος θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να απορρίπτεται, εφαρμόζεται τώρα σε ανθρώπους που σύμφωνα με τη σύμβαση της Γενεύης θεωρούνται πρόσφυγες.

 Πολλά από τα κριτήρια που ορίζουν το καθεστώς του πρόσφυγα αναιρέθηκαν επίσης. Για παράδειγμα, ένας ομοφυλόφιλος ο οποίος στη χώρα του στοχοποιείται για τον σεξουαλικό του προσανατολισμό δεν είναι πλέον πρόσφυγας. Ποιος μπορεί να πει ότι μια γυναίκα που είναι αντιμέτωπη με εξαναγκασμένο γάμο ή με περιτομή, ποιος μπορεί να πει ότι ένα παιδί που είναι αντιμέτωπο με εξαναγκασμένη εργασία χωρίς πρόσβαση στην εκπαίδευση και την υγειονομική φροντίδα δεν θα πρέπει να θεωρείται πρόσφυγας;

 Η χρήση του ότου «παράνομος πρόσφυγας» στην πραγματικότητα αποσκοπεί στο να περιορίσει το καθεστώς του πρόσφυγα μόνο στους Σύριους, και όπως θα δούμε στη συνέχεια με τη συμφωνία Τουρκίας – ΕΕ, ούτε καν στο σύνολο των Σύριων.

 ΘΚ: Είναι επίσης η στιγμή που ο Μουζάλας έστειλε ένα καθαρό μήνυμα στους μετανάστες της Βόρειας Αφρικής ότι τώρα αρχίζουν οι απελάσεις.

 ΜΜ: Η διατύπωσή του ήταν ότι οι βορειοαφρικανοί μετανάστες οφείλουν να γνωρίζουν ότι αν «ο Οσμάν έλθει στην Ελλάδα, θα σταλεί πίσω».

- Μια από τις κυρίαρχες αφηγήσεις της προσφυγικής κρίσης είναι η αντιδιαστολή μεταξύ της «ανθρωπιστριας» Μέρκελ, της πρόθυμης να υποδεχτεί τους πρόσφυγες, και της ξενοφοβικής ανατολικής Ευρώπης, που είναι ξένη προς τις «δυτικοευρωπαϊκές αξίες» που ενσωματώνει η Γερμανία. Και αυτό, παρά το γεγονός ότι αυτή που ηγείτο των χωρών της «ομάδας Visegrad» (Τσεχία, Πολωνία, Ουγγαρία, Σλοβακία), τις οποίες ακολουθούσαν η Σλοβενία, η Σερβία, και η ΠΓΔΜ, και οι οποίες αποφάσισαν μονομερώς να κλείσουν τα σύνορά τους, ήταν η Αυστρία. Η αφήγηση αυτή είναι λιγότερο πειστική μετά τη συμφωνία μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας, ωστόσο το ερώτημα παραμένει: πώς πρέπει να αξιολογήσουμε τη στάση της Γερμανίας σ’ εκείνη την περίοδο;

ΜΜ: Είναι σαφώς μια επιχείρηση εξαγνισμού της Γερμανίας και της Μέρκελ μετά τους χειρισμούς τους της ελληνικής κρίσης, που τους προσέδωσαν μια «άσχημη» εικόνα. Είναι μια άσκηση ελιγμών, με μπόλικη υψηλή ρητορεία.

 Στην πραγματικότητα, δεν διαφοροποιούνται από τη λογική της Ευρώπης-φρούριο. Ούτε η Γερμανία, ούτε κανένα άλλο μέλος της ΕΕ δεν καταδίκασε, ή δεν αντέδρασε ουσιαστικά στην απόφαση της ομάδας Visegrad και των ακολούθων της, να κλείσουν τα σύνορά τους να χτίσουν τείχη και φράκτες και να στείλουν την αστυνομία να αποτρέψει τη διάσχιση των συνόρων.

 Η Γερμανία επιχείρησε να αλλάξει την εικόνα της στο εξωτερικό και ιδίως στην Ελλάδα, παρουσιαζόμενη ως σύμμαχος και επιεικής δύναμη με ανθρώπινο πρόσωπο. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα εκβιάζεται συνεχώς και υποβάλλεται στη μέγιστη δυνατή πίεση προκειμένου να υιοθετήσει ακόμα πιο άγρια μέτρα λιτότητας και να εκποιήσει ότι δημόσια περιουσιακά στοιχεία έχουν απομείνει.

Θα πρέπει επίσης να μην ξεχνάμε τη συμφωνία που απέσπασε ο Ντέιβιντ Κάμερον από την ΕΕ, υπό την απειλή του Brexit, να σφραγίσει τα σύνορά της, να κρατήσει τους πρόσφυγες στις ακτές, ακόμα και να προχωρήσει σε διακρίσεις σε βάρος των ευρωπαίων πολιτών. Η απόφαση της Δανίας να κατάσχει ότι πολύτιμο βρίσκεται στην κατοχή των προσφύγων δεν συνάντησε κάποια αντίδραση. Επομένως, ο φιλο-προσφυγικός λόγος θα πρέπει να θεωρηθεί καθαρή υποκρισία.

Ωστόσο, η Γερμανία υποδέχτηκε σχεδόν ένα εκατομμύριο πρόσφυγες πέρυσι. Ταυτόχρονα, η γερμανική κυβέρνηση είναι επίσης αμετάπειστη σχετικά με την ανάγκη εξωτερίκευσης των συνόρων της ΕΕ και μετασχηματισμού των χωρών της νότιας περιφέρειας, και ιδίως της Ελλάδας σε αστυνόμο των ευρωπαϊκών συνόρων, και αν απαιτηθεί, σε παγίδα γι’ αυτούς που κατόρθωσαν να εισέλθουν. Αυτός δεν είναι ο πυρήνας της λογικής της Ευρώπης-φρούριο;

ΘΚ: Θα πρέπει να υπογραμμίσουμε το γεγονός ότι η γερμανική κυβέρνηση έχει οικονομικούς λόγους να επιτρέψει την είσοδο προσφύγων. Η γερμανική βιομηχανία, και η γερμανική οικονομία γενικότερα, χρειάζεται πρόσθετη εργατική δύναμη, που διαθέτει δεξιότητες και ταυτόχρονα είναι πρόθυμη να εργαστεί με χαμηλές αμοιβές. Έτσι λοιπόν, δεν πρόκειται για ανθρωπισμό, αλλά για μια ταξική πολιτική προσανατολισμένη προς την εντεινόμενη εκμετάλλευση τόσο των γερμανών εργατών, όσο και των προσφύγων, που αναπόφευκτα θα δημιουργήσει διχασμούς, και θα πυροδοτήσει τον μεταξύ τους ανταγωνισμό.

 Δεν θα είναι ατύχημα αν η Μέρκελ δηλώσει τελικά ότι θα πρέπει να υπάρξει ανώτατο όριο στον αριθμό των προσφύγων που μπορεί να υποδεχτεί η Γερμανία. Το ανώτατο αυτό όριο ορίζεται από τον Σόιμπλε και την Ένωση των εργοδοτών και αντιστοιχεί σ’ ένα υπολογισμό κόστους / οφέλους  που είναι ευνοϊκός προς τα συμφέροντα του γερμανικού κεφαλαίου.

- Η προσφυγική κρίση έφτασε στο απόγειο της με το σταδιακό κλείσιμο των συνόρων και το σφράγισμα της λεγόμενης «βαλκανικής οδού». Η συμφωνία μεταξύ Γερμανίας και Τουρκίας φέρνει τις ΝΑΤΟικές περιπολίες στη θάλασσα του Αιγαίου, μπλοκάροντας την είσοδο των προσφύγων στα ελληνικά νησιά. Ποιες είναι οι ευθύνες της ελληνικής κυβέρνησης σ’ αυτή τη φάση;

 ΘΚ: Η κυβέρνηση Σύριζα θα έπρεπε να αντιπαλέψει εξ αρχής τις πολιτικές και τις αποφάσεις της ΕΕ. Θα έπρεπε να είχε κινηθεί μονομερώς, όπως θα έπρεπε να είχε ενεργήσει με τα μνημόνια και στα ζητήματα οικονομικής πολιτικής.

 Το γεγονός ότι δεν ακολούθησε αυτή τη γραμμή αποτελεί μια ακόμα απόδειξη ότι το πλαίσιο της ΕΕ αποτελεί ένα συμπαγές πακέτο που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως ένα ενιαίο σύνολο. Δεν είναι δυνατόν να διαχωρίσουμε τις αποφάσεις που αφορούν τους πρόσφυγες ή τα ανθρώπινα δικαιώματα από αυτές που αφορούν την οικονομική πολιτική.

Ας γίνω πιο συγκεκριμένος: Η ελληνική κυβέρνηση όφειλε να αποσυρθεί μονομερώς από τις συμφωνίες Δουβλίνο ΙΙ και να αντιταχθεί κατηγορηματικά στις ΝΑΤΟικές περιπολίες στο Αιγαίο. Η παρουσία του ΝΑΤΟ αποτελεί προφανώς απειλή για τους πρόσφυγες, ωστόσο σχετίζεται και με την κατάσταση στη Μέση Ανατολή και ιδιαίτερα με τον πόλεμο στη Συρία.

Η Ελλάδα θα όφειλε επίσης να αποσυρθεί και από το ΝΑΤΟ, μια κίνηση που είχε γίνει απ΄΄ο μια δεξιόστροφη κυβέρνηση, όπως αυτή του Κωνσταντίνου Καραμανλή το 1974, προκειμένου να διαμαρτυρηθεί κατά του ρόλου του ΝΑΤΟ στην Κύπρο και την Ελλάδα στη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας.

 Από την άποψη των θετικών ενεργειών, η ελληνική κυβέρνηση θα έπρεπε τουλάχιστον να έχει ανοίξει τα περάσματα στην περιοχή του ποταμού Έβρου, να επιτρέπει μια ασφαλή χερσαία διάσχιση των συνόρων και να ασκήσει τη μέγιστη πίεση στις γειτονικές χώρες και στην ομάδα Visegrad ώστε να κρατήσουν τα σύνορά τους ανοιχτά.

 Βεβαίως, θα έπρεπε να έχει επίσης δημιουργήσει τις συνθήκες για μια ευπρεπή διαβίωση των προσφύγων στη χώρα, σε ανοιχτά και κατάλληλα εξοπλισμένα κέντρα. Για το σκοπό αυτό, θα έπρεπε να πάρει υπό τον έλεγχο της όλα τα δημόσια ή ιδιωτικά κτίρια που δεν κατοικούνται σήμερα και να τα χρησιμοποιήσει για τη φιλοξενία όχι μόνο των προσφύγων, αλλά και των ελλήνων που αντιμετωπίζουν προβλήματα στέγασης.

Μια τέτοια πρωτοβουλία θα μπορούσε να συμβάλει στη δημιουργία μιας συμμαχίας των λαϊκών τάξεων σε μια φιλο-μεταναστευτική πολιτική.

 ΜΜ: Να το θέσουμε πολύ απλά: η ελληνική κυβέρνηση θα μπορούσε να ασκήσει βέτο στις αποφάσεις της ΕΕ και μ’ αυτό τον τρόπο να ασκήσει πραγματική πίεση για το άνοιγμα των συνόρων και τη λύση της προσφυγικής κρίσης. Ωστόσο, μια τέτοια στάση είναι αδύνατη για μια κυβέρνηση που έχει ήδη συνθηκολογήσει απέναντι στην τρόικα και έχει αποδεχτεί το νεοφιλελεύθερο πλαίσιο.

 Ωστόσο, η ευθύνη του Τσίπρα και της κυβέρνησής του πηγαίνουν πολύ παραπέρα. Θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι πολύ πριν την υπογραφή της επαίσχυντης συμφωνίας μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας, ο Τσίπρας είχε εγκαινιάσει την προσέγγιση με την Τουρκία σ’ αυτό το έδαφος.

 Ταξίδεψε δυο φορές στην Τουρκία, τον περασμένο Νοέμβριο, και στις αρχές Μαρτίου, και συμφώνησε με τον πρωθυπουργό Αχμέτ Νταβούτογλου στο σύνολο των μέτρων για την αναχαίτιση των προσφύγων και το μπλοκάρισμα του δρόμου προς την Ευρώπη.

 Επομένως, στην περίπτωση αυτή, η Ελλάδα υπήρξε ο πρωτοπόρος των κατασταλτικών πολιτικών που τελικά προτάθηκαν από την ΕΕ κατά τις διαπραγματεύσεις με την Τουρκία. Μάλιστα ο Τσίπρας δήλωσε ότι θεωρούσε αυτή τη συμφωνία της ΕΕ με την Τουρκία ως μια «σημαντική επιτυχία».

- Ο Τσίπρας υπερασπίστηκε τη συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας, αποκαλώντας την μια «ευρωπαϊκή λύση» που μπορεί να αποτρέψει ένα «ντόμινο μονομερών ενεργειών».  Εντωμεταξύ, εκπρόσωποι των ανθρωπίνων δικαιωμάτων την κατήγγειλαν ως αντίθετη προς τις διεθνείς συμβάσεις για τα δικαιώματα των προσφύγων. Πώς αξιολογείτε εσείς τη συμφωνία;

 ΜΜ: Κατ’ αρχήν, η συμφωνία αυτή στηρίζει την Τουρκία που αναγνωρίζεται ως μια «ασφαλής χώρα», παρά τον πόλεμο που διεξάγει στο εσωτερικό της εναντίον των Κούρδων και παρά τη θέση της απέναντι στη Συρία, και τους επανειλημμένους βομβαρδισμούς των κουρδικών θέσεων πλησίον των συνόρων με τη Συρία, που στοχεύουν σε ενίσχυση του ΙSIS. Η εγχώρια κατάσταση της Τουρκίας είναι σαφώς απαράδεκτη από την άποψη της επικράτησης του νόμου και των δημοκρατικών δικαιωμάτων. Δεν είναι ασφαλής χώρα ούτε για τους πολίτες της.

 Υπάρχουν δυο αναφορές, από την Υπάτη Αρμοστεία του ΟΗΕ για του πρόσφυγες και τη Διεθνή Αμνηστία που καταγγέλλουν απελάσεις ακόμα και Συρίων προσφύγων. Η συμφωνία αυτή αναιρεί τις εγγυήσεις που αναγνωρίζονταν για τους πρόσφυγες από τη Σύμβαση της Γενεύης το 1951, η οποία ρητά απαιτεί μια κατά περίπτωση εξέταση κάθε ξεχωριστής αίτησης ασύλου.

 Για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες που βρίσκονται ήδη στην Ελλάδα, η συμφωνία αυτή σημαίνει, όπως λέχτηκε προηγουμένως, ότι τα υπάρχοντα hot spots μετατρέπονται σε κέντα κράτησης. Οι απελάσεις των λεγόμενων «παράνομων μεταναστών» έχουν ήδη ξεκινήσει. Οι αιτήσεις για χορήγηση ασύλου τώρα πλέον ακολουθούν διαδικασίες fast-track και εφ’ όσον απορριφθούν οδηγούν στην απέλαση του αιτούντος.

 Επίσης, η συμφωνία σφραγίζει πλήρως τα σύνορα, περιλαμβανομένων και των ελληνικών, και ορίζει ποινές για όσους τα διασχίζουν. Μάλιστα, προκειμένου να «μετεγκατασταθεί» ένας πρόσφυγας στην ΕΕ, θα πρέπει ένας άλλος να απελαθεί στην Τουρκία.

 Αυτή η διεστραμμένη, απάνθρωπη λογική σημαίνει ότι όσοι διακινδυνεύουν τη ζωή τους προκειμένου να διασχίσουν τα σύνορα τιμωρούνται, ενώ αυτοί που κάθονται φρόνιμα, περιμένοντας μια υποθετική μετεγκατάσταση, κατά κάποιο τρόπο ανταμοίβονται επωφελούμενοι από την τιμωρία που επιβάλλεται στους άλλους.

 Ο καθένας καταλαβαίνει ότι η είσοδος στην ΕΕ θα επιτραπεί τώρα μόνο σε ένα πολύ μικρός αριθμός προσφύγων. Ένας αυξανόμενος αριθμός προσφύγων θα τιμωρηθεί είτε με παγίδευση στην Ελλάδα, η οποία μ’ αυτό τον τρόπο μετασχηματίζεται σε ένα απέραντο κέντρο κράτησης,  είτε με την απέλασή τους στην Τουρκία και τον εγκλεισμό τους σε τεράστια στρατόπεδα, που δεν ανταποκρίνονται στα διεθνή πρότυπα.

Ας θυμηθούμε εδώ ότι η Τουρκία δεν έχει υπογράψει τις συμβάσεις για τα δικαιώματα των προσφύγων. Η προστασία που απολαμβάνουν οι πρόσφυγες είναι πολύ περιορισμένη και έχουμε καταγγελίες ότι άνθρωποι που απελάθηκαν από την Ελλάδα κατέληξαν στη φυλακή.

- Σε ποιο βαθμό μπορεί να εφαρμοστεί πραγματικά; Στο νομοσχέδιο που υποβλήθηκε στη Βουλή από την ελληνική κυβέρνηση, η Τουρκία δεν αναγνωρίζεται ως «ασφαλής χώρα». Είναι λοιπόν εφικτές οι μαζικές απελάσεις ;

ΘK:  Η συμφωνία EE – Τουρκίας αποτελεί ένα μνημείο ρατσιστικής απανθρωπιάς. Η Τουρκία έχει επιβάλει περιορισμούς στη χορήγηση βίζας στους Σύριους που εισέρχονται στη χώρα από θαλάσσης ή από αέρος. Τα χερσαία σύνορα είναι σχεδόν κλειστά, και η είσοδος επιτρέπεται μόνο σε ανθρώπους με σοβαρά προβλήματα υγείας. Υπάρχουν αναφορές της Διεθνούς Αμνηστίας σχετικά με πρόσφυγες που απελαύνονται στη Συρία κατά εκατοντάδες από στρατόπεδα κοντά στα σύνορα, και άλλες σχετικά με πρόσφυγες που πυροβολούνται καθώς προσπαθούν να διασχίσουν τα σύνορα.

 Όσον αφορά την Ελλάδα, η συμφωνία αυτή οδήγησε σε άνευ προηγουμένου αλλαγές της νομοθεσίας που διέπει το άσυλο. Οι αιτήσεις θα εξετάζονται στα νησιά σε διάστημα δύο εβδομάδων, στο διάστημα των οποίων θα καλύπτεται και η διαδικασία της ένστασης. Αυτό μεταφράζεται σε μια πλήρη άρνηση των νομικών εγγυήσεων και των διαδικασιών ένστασης.

 Οι αιτούντες έχουν μεταχείριση κρατούμενου, κρατούνται σε μέρη που πλέον έχουν μετατραπεί σε κλειστά κέντρα, στα οποία οι συνθήκες διαβίωσης επιδεινώνονται ταχύτατα. Από τα μέρη αυτά έχουν αποχωρήσει οι διεθνείς αντιπροσωπείες και οι ακτιβιστές, και παραμένουν μόνο κάποιες επιλεγμένες ΜΚΟ.

 Η εφαρμοσιμότητα της συμφωνίας σε μεγάλο βαθμό θα εξαρτηθεί από «τεχνικές» πλευρές. Για παράδειγμα, μέχρι στιγμής, έχουν υποβάλει αίτημα ασύλου στην Ελλάδα 5.500 άνθρωποι. Πρακτικά είναι αδύνατο οι αιτήσεις αυτές να εξεταστούν μέσα στο διάστημα των 14 ημερών. Προκειμένου να καλυφθούν αυτές οι προθεσμίες θα απαιτούνταν ένα προσωπικό κατά εκατοντάδες περισσότερο, που δεν είναι διαθέσιμο.

 Βεβαίως, το ερώτημα της πιθανότητας απέλασης Σύριων προσφύγων παραμένει. Θα δούμε κάτι ανάλογο με αυτό που συμβαίνει στο Αφγανιστάν, όπου η Καμπούλ θεωρείται ασφαλής περιοχή, πιθανώς γιατί οι δυτικές πρεσβείες φυλάσσονται από δυνάμεις με βαρύ οπλισμό; Στην περίπτωση αυτή, η Δαμασκός και οι άλλες κυβερνητικά ελεγχόμενες περιοχές θα θεωρηθούν «ασφαλείς» και οι άνθρωποι που προέρχονται από αυτές θα επιστρέφονται εκεί.

 Ή μήπως ένας Σύριος στον οποίο έχει αποδοθεί άσυλο στην Ελλάδα θα απελαθεί στην Τουρκία αν για παράδειγμα αποπειραθεί να εισέλθει παράνομα σε μια άλλη ευρωπαϊκή χώρα; Σε κάθε περίπτωση, για όσους θεωρηθούν «παράνομοι μετανάστες» ή για όσους δεν γίνει δεκτό το αίτημα του ασύλου, η απέλαση επικρέμαται ως μια μόνιμη απειλή.

- Οι ίδιοι οι πρόσφυγες ανέλαβαν δράση, για παράδειγμα όταν επιχείρησαν να κατεβάσουν το φράκτη στα σύνορα μεταξύ Ελλάδας και ΠΓΔΜ, στις 10 Απριλίου, και απωθήθηκαν βίαια από την αστυνομία. Πρόσφατα παρατηρήσαμε ότι στον λόγο που εκφέρουν τα μίντια, αλλά σε ένα βαθμό, και η ελληνική κυβέρνηση, οι αλληλέγγυοι ακτιβιστές και οι πιο δραστήριοι πρόσφυγες στιγματίζονται ως στοιχεία «που υποδαυλίζουν ταραχές και πράξεις βίας». Πώς αναλύεται αυτή η εξέλιξη από το κίνημα των αλληλέγγυων;

ΘΚ: Ο μόνος τρόπος για να εφαρμοστούν οι ρατσιστικές πολιτικές είναι μέσω της υιοθέτησης αυταρχικών και κατασταλτικών μέτρων και της στοχοποίησης των ακτιβιστών και των ίδιων των προσφύγων. Αυτή την ατμόσφαιρα έχουμε να τη δούμε από το 2013, όταν, με την άσκηση δίωξης κατά της Χρυσής Αυγής, τα πράγματα κάπως βελτιώθηκαν.

 Οι πρόσφυγες θα συνεχίσουν να αντιστέκονται και να αντιτίθενται στις υιοθετούμενες πολιτικές, όπως το έκαναν ήδη στην Ιδωμένη, στη Χίο, στο κέντρο της Αθήνας, όπου ήλθαν να τους συναντήσουν χιλιάδες ακτιβιστές και πολίτες. Προειδοποιούμε όλους όσοι στοχοποιούν πρόσφυγες και ακτιβιστές, είτε από την άκρα δεξιά, είτε από κυβερνητικούς κύκλους, ότι η επιχείρηση τρομοκράτησής μας δεν θα έχει το παραμικρό αποτέλεσμα.

 Τα δίκτυα που δραστηριοποιούνται στο κίνημα αλληλεγγύης, όπως επίσης και η κινηματική αριστερά, η Λαϊκή Ενότητα, η Ανταρσύα, ή άλλα ρεύματα, περιλαμβανομένων εκείνων που αποχώρησαν από το Σύριζα χωρίς να προσχωρήσουν σε κάποια άλλη οργάνωση, συγκροτούν τη ραχοκοκαλιά μιας δύναμης που είναι σε θέση να φτάσει και να κινητοποιήσει ευρύτατα τμήματα των λαϊκών τάξεων και της ελληνικής κοινωνίας υπέρ των προσφύγων.

 Αυτοί που θα χάσουν την αξιοπιστία τους σ’ αυτή την υπόθεση είναι εκείνοι που υποκρίνονται ότι είναι κάτι διαφορετικό από τους προκατόχους τους στην κυβέρνηση, και αποδεικνύεται ότι αποτελούν τους πιστούς συνεχιστές τους.

 Το θετικότερο σημάδι σ’ όλη αυτή την περίοδο ήταν η τρομερή αντίδραση της ελληνικής κοινωνίας όταν ήρθε αντιμέτωπη με αυτή την κρίση. Επέδειξε μια ισχυρή αίσθηση αλληλεγγύης, αρνήθηκε να κάνει τη διάκριση μεταξύ «παράνομων μεταναστών» και προσφύγων, και αντιστάθηκε στα ξενοφοβικά ένστικτα (αντανακλαστικά;) και την ισλαμοφοβία. Αυτό ακριβώς εμπόδισε μέχρι στιγμής την Χρυσή Αυγή να επωφεληθεί από την κατάσταση.

Την ίδια στιγμή η Κυβέρνηση επιχειρεί να εκβιάσει το κίνημα αλληλεγγύης και να το κάνει να εμφανιστεί ως ο καλύτερός της σύμμαχος, ενώ προσπαθεί να διαγράψει το πολιτικό του περιεχόμενο, εγκλωβίζοντας το στο πλαίσιο της ΕΕ και της πολιτικής του ελληνικού κράτους, όπως αυτές απεικονίζονται στην πρόσφατη συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι ελληνικές αρχές παίζουν κάποιες ΜΚΟ, τις «καλές» ΜΚΟ, σε αντιδιαστολή με τα δίκτυα των ακτιβιστών.

Πρέπει να πούμε εδώ ότι οι ΜΚΟ διαχειρίζονται τεράστια χρηματικά ποσά, με τελείως αδιαφανή τρόπο, παρ’ όλον ότι δεν πρέπει να τις βάζουμε όλες στο ίδιο σακί. Σήμερα, η πολιτική του κράτους συνίσταται στην υπεργολαβική ανάθεση του κύριου όγκου της δουλειάς σ’ αυτές τις ΜΚΟ, και στην περιθωριοποίηση, ακόμα και το στιγματισμό των άλλων φορέων, ιδιαίτερα των πιο πολιτικοποιημένων.

Μάλιστα, κάποιοι ακτιβιστές συνελήφθησαν και / ή υποβλήθηκαν σε αστυνομική ενόχληση. Ακόμα και ένα μαχαιράκι για ξεφλούδισμα πατάτας σε καθιστά πλέον ύποπτο για διάπραξη βιαιοπραγιών. Τα μίντια κάνουν βεβαίως ολόκληρο ντόρο γι’ αυτά τα θέματα.

Είδαμε επίσης κρατικούς αξιωματούχους και τα μίντια να καλύπτουν από κοινού βίαιες ενέργειες εναντίον των προσφύγων που προέρχονται από υποτιθέμενους «αγανακτισμένους πολίτες», που διαμαρτύρονται κατά της παρουσίας τους σε διάφορα σημεία της χώρας. Αυτή ακριβώς η στάση προλειαίνει το έδαφος για μια αναζωπύρωση της δράσης της Χρυσής Αυγής. Και δυστυχώς το είδαμε αυτό να αρχίζει με την πρώτη επίθεση εδώ και πολύ καιρό, εναντίον προσφύγων στον Πειραιά, στις 8 Απριλίου.

 - Και οι δυο σας διεξάγατε ένα πυρετώδη αγώνα στο εσωτερικό του Σύριζα προκειμένου να αποτραπεί η συνθηκολόγηση και να παραμείνει ο Σύριζα πιστός στις αρχικές του δεσμεύσεις. Η μάχη αυτή χάθηκε και όλη η Ελληνική αριστερά και το εργατικό κίνημα αντιμετωπίζουν τώρα μια πολύ δύσκολη κατάσταση. Ωστόσο, από όλα όσα ειπώθηκαν μέχρι τώρα στη συζήτησή μας, φαίνεται ότι ο εν εξελίξει αγώνας για το ζήτημα των προσφύγων και των μεταναστών είναι κρίσιμης σημασίας ως ένας αγώνας για την ανασυγκρότηση μιας μαχητικής, κινηματικής αριστεράς.

 ΘΚ: Συμφωνώ απολύτως. Το προσφυγικό ζήτημα είναι ελληνικής, ευρωπαϊκής και παγκόσμιας σημασίας. Για την αριστερά, είναι ένα ζήτημα που αγγίζει τον πυρήνα της ταυτότητάς της και τις αξίες της. Η καθοδηγούμενη από τον Σύριζα ελληνική κυβέρνηση έχει ήδη αρχίσει να πληρώνει ένα πολιτικό κόστος για τον τρόπο που διαχειρίστηκε την κατάσταση. 

Αυτό που χρειαζόμαστε σήμερα και την επόμενη περίοδο είναι μια αποφασιστική στάση για τις αντιμνημονιακές, ριζοσπαστικές και αντκαπιταλιστικές δυνάμεις της αριστεράς. Το προσφυγικό ζήτημα δεν πρέπει να τεθεί στη ζυγαριά και να εκτιμηθεί η βαρύτητά του σε σχέση με άλλες ατζέντες, για παράδειγμα, ζητήματα που αφορούν την εξωτερική πολιτική.

Το αποτέλεσμα του εν εξελίξει αγώνα εξαρτάται από τις επιπτώσεις του νέου πακέτου μέτρων λιτότητας που θα πρέπει να φέρει στη Βουλή η κυβέρνηση τις επόμενες λίγες βδομάδες. Δεν είναι καθόλου προφανές ότι η κυβέρνηση θα επιζήσει μετά από την ψήφιση αυτών των μέτρων. Το ουσιώδες ζήτημα έγκειται επομένως στη σύγκλιση μεταξύ της κοινωνικής αντίστασης στο νέο πακέτο λιτότητας και του κινήματος αλληλεγγύης με τους πρόσφυγες και τους μετανάστες.

ΜΜ: Η Κυβέρνηση κατόρθωσε μέχρι τώρα να περάσει μέτρα τα οποία υπό διαφορετικές πολιτικές περιστάσεις θα είχαν προκαλέσει την εκδήλωση ζωηρότατων λαϊκών αντιδράσεων. Το μοναδικό τους σχέδιο είναι να συνεχίσουν έτσι και να παραμείνουν στην εξουσία με οποιοδήποτε κόστος, καλύπτοντας τις ντροπές τους με μια ρητορική άδεια από κάθε πραγματικό περιεχόμενο.

 Ο αγώνας κατά των μνημονίων και υπέρ των προσφύγων και των μεταναστών είναι κοινός αγώνας. Βεβαίως, σε καθένα από αυτά τα δυο ζητήματα υπεισέρχονται διαφορετικοί παράγοντες. Ωστόσο, η πολιτική που δημιούργησε τις συνθήκες που οδήγησαν στους πολέμους και την επακόλουθη μαζική έξοδο, αλλά και τη φτωχοποίηση και την αποσύνθεση που επιβλήθηκε στον ελληνικό λαό, είναι η ίδια νεοφιλελεύθερη και ιμπεριαλιστική πολιτική.

 Μια κυβέρνηση που είναι απρόθυμη και ανίκανη να αντιμετωπίσει την τρόικα των δανειστών δεν μπορεί να προσφέρει καμιά εναλλακτική προοπτική. Ο Σύριζα αποδείχτηκε ανίκανος να νικήσει στη βάση της ηγεμονίας ενός αυθεντικού αριστερού προτάγματος, το οποίο αποτελεί την εξ ων ουκ άνευ συνθήκη όχι μόνο για την επίλυση της προσφυγικής κρίσης, αλλά επίσης και για την χειραφέτηση της ελληνικής κοινωνίας. Η προοπτική αυτή δεν θα προκύψει αυθόρμητα, συνεπάγεται ρήξεις και μείζονες αντιπαραθέσεις. Δεν πρόκειται για εύκολο καθήκον, αλλά χωρίς αυτή την πυξίδα τίποτα δεν θα είναι εφικτό, σε κανένα επίπεδο πολιτικής δράσης.

 Σ.Σ. Η συνέντευξη δηυμοσιεύτηκε στα αγγλικά και η μετάφραση έγινε αποκλειστικά για το yabasta.gr από τον Χρήστο Βαλλιάνο