Απόψεις

Κέντρο Πολιτισμού - Ίδρυμα "Σταύρος Νιάρχος": Thanks for nothing

30/09/2016

Στάθης Αβραμιώτης

Στις 28 του Αυγούστου που μας πέρασε πήγαμε κι εμείς να δούμε και ν’ ακούσουμε στο νέο Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος» (ΚΠΙΣΝ) τους Vassilikos και Leon of Athens, αλλά και να «θαυμάσουμε», επιτέλους, το μεγαλειώδες αυτό κατασκεύασμα. Δε θα μείνω στο σχολιασμό της συναυλίας, μιας και ήδη έχω γίνει αρκετά πικρόχολος στη στήλη μου, αλλά κι επειδή δεν αποτελεί το κύριο θέμα του παρόντος κειμένου. Θα μείνω μόνο στο ότι τα live (το προηγούμενο βράδυ έπαιζαν οι Παύλος Παυλίδης & B-Movies και Katerina Duska) απέπνεαν κάτι το low-budget. Λίγο πριν το τέλος της, αποφασίσαμε να περιηγηθούμε στο χώρο του πάρκου, το οποίο σε μεγάλο του κομμάτι αποτελούταν από μεγάλα παρτέρια με καλοκουρεμένο γρασίδι και θάμνους, ενώ στο βάθος, αφού περνούσες έναν ελαφρώς ανηφορικό διάδρομο ανάμεσα σε σειρές από στάχυα, έβρισκες τον πολυόροφο τσιμεντένιο γίγαντα που πρόκειται να στεγάσει την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας (ΕΒΕ). Μέσα στο κτίριο, ακούγονταν ποικιλόμορφες επαινέσεις για τη μεγαλοπρέπεια του πάρκου με κεντρική ιδέα πως «επιτέλους καταφέραμε να φτιάξουμε κάτι τέτοιο σαν Ελλάδα».

Βέβαια, νομίζω πως τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Το ΚΠΙΣΝ κατάφερε να το φτιάξει το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και όχι η… «Ελλάδα». Και, μάλιστα, για να μη βιαστούν κάποιοι/ες να βγάλουν τις δάφνες για τον καλόκαρδο κ. Νιάρχο και τους διαδόχους του που απλόχερα χάρισαν αυτό το τεράστιας αξίας πάρκο στο ελληνικό δημόσιο, να σας ενημερώσω πως τη διαχείριση του χώρου διατηρεί ανώνυμη εταιρεία. Για να προλάβω και τους/τις άλλους/ες που θα πουν πως, παρ’ όλα αυτά, το Ίδρυμα ξόδεψε ένα σκασμό λεφτά για την κατασκευή του πάρκου, να σας ενημερώσω επίσης πως, αν το Ίδρυμα αποφασίσει πως το ελληνικό δημόσιο, που είναι υποχρεωμένο να επιδοτεί επαρκώς τις λειτουργίες του πάρκου, δεν τηρεί τους όρους της συμφωνίας, μπορεί να ζητήσει ως αποζημίωση το σύνολο των δαπανών κατασκευής του. Να μην ξεχάσω πως η Εθνική Λυρική Σκηνή (ΕΛΣ) και η ΕΒΕ, από τους υποτιθέμενους κύριους λόγους ανέγερσης των κτιρίων που δεσπόζουν στο πάρκο, είναι υποχρεωμένες να πληρώνουν ενοίκιο στο Ίδρυμα, ενώ η περιοχή γύρω από το πάρκο έχει ήδη αρχίσει να διαμορφώνεται εκτάκτως από την Περιφέρεια Αττικής, με το κόστος της πρώτης από τις τρεις φάσης της διαμόρφωσης να φτάνει το 40% των αποθεματικών της Περιφέρειας. Επομένως, το Ίδρυμα μάλλον δε βγαίνει και τόσο οικονομικά ζημιωμένο απ’ αυτή την υπόθεση και σίγουρα δεν είναι μόνο του.

Παρ’ ότι η δημόσια συζήτηση έχει κυρίως επικεντρωθεί στο οικονομικό σκέλος της υπόθεσης, κάτι που όντως αποτελεί σκάνδαλο για το πώς μια υποτιθέμενη αριστερή κυβέρνηση (μεταβίβασε το χώρο από το Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας στην Περιφέρεια Αττικής) και περιφερειακή αρχή διαχειρίζεται το δημόσιο χρήμα, εκτιμώ πως ο κύριος σκοπός του Ιδρύματος είναι ιδεολογικός. Εξαιρουμένης, δηλαδή, της πολιτικής πίεσης που μπορεί να ασκήσει μια πιθανή αξίωση για αποζημίωση της ανώνυμης εταιρείας που διαχειρίζεται το χώρο (τάξης του μισού δισεκατομμυρίου), η κύρια στόχευση είναι η πάγια επιδίωξη των μεγάλων επιχειρηματιών για κοινωνική νομιμοποίηση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων τους. Εντάσσεται σ’ αυτό που τα τελευταία πολλά χρονιά αρέσκονται να ονομάζουν «εταιρική κοινωνική ευθύνη».

Για σκεφτείτε, λοιπόν: τα επόμενα χρόνια οι πολίτες της Αθήνας και του Πειραιά να απολαμβάνουν τη βόλτα και την ψυχαγωγία τους στο φαληρικό όρμο, έχοντας για θέα τα επιβλητικά κτίρια του «μεγάλου ευεργέτη», να περνούν τα βράδια τους σε συναυλίες στο «ξέφωτο» (χώρος συναυλιών) ακούγοντας τους αγαπημένες τους καλλιτέχνες πάνω στα γρασίδια που «φύτεψε»  και μπρος στο πάλκο που «έφτιαξε» εκείνος, να διαβάζουν και να παρακολουθούν παραστάσεις σε αίθουσες που φέρουν το όνομά του (όρος της σύμβασης). Να περπατούν τους πεζοδρόμους που στρώθηκαν με τα ψίχουλα της υπεραξίας των εργαζομένων στα πλοία της οικογένειας Νιάρχου, στο Σκαραμαγκά και τον Ασπρόπυργο και να τον ευχαριστούν σιωπηρά -ή όχι και τόσο- για τη μεγαλοψυχία του.

Απορούν κάποιοι στα σχόλια του άρθρου[1] που αποτελεί την κύρια πηγή των στοιχείων που παρουσιάζονται παραπάνω τι ανάγκη έχει ο επιχειρηματικός αυτός όμιλος τη διαφήμιση που του παρέχεται ελεύθερα στο Κέντρο Πολιτισμού, εφ’ όσον οι κύριες δραστηριότητές του βρίσκονται στο εξωτερικό. Μα φυσικά και δεν πρόκειται για διαφήμιση του ομίλου, αλλά της πτέρυγας «εταιρικής κοινωνικής ευθύνης», με άλλα λόγια του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος»: μια διαφήμιση του πόσο κοινωνικά ωφέλιμες και σημαντικές είναι οι δραστηριότητες του ΚΠΙΣΝ, στην ουσία το κερασάκι στην τούρτα, μαζί με τις υποδομές τις περιφέρειας, τους τσιμεντένιους γίγαντες, το προσεγμένο γκαζόν, το μιντιακό ενθουσιασμό (ομοβροντία ραδιοφωνικών σταθμών όλο τον Αύγουστο) και το «ποιοτικό πρόγραμμα» που θα δελεάσει ακόμα και τους «εναλλακτικούς».

Έχοντας όλα αυτά στο μυαλό μου, νομίζω είναι εύλογο να αναρωτιέμαι: μπορούμε να έχουμε δημόσια ιδιοκτησία ενός τέτοιου πάρκου, τη στιγμή που η Περιφέρεια ξοδεύει τόσα χρήματα για να διαμορφώσει τη γύρω περιοχή και το ελληνικό δημόσιο ενδέχεται να ξοδέψει ακόμα περισσότερα σε περίπτωση που χαλάσει η συμφωνία; Μπορεί η διαχείριση του πάρκου να γίνεται από τους εργαζόμενους, που θα συνεχίσουν να δουλεύουν μόνιμα και όχι σύμφωνα με τους σχεδιασμούς του Ιδρύματος για σταδιακή υποκατάσταση τους με ελαστικές μορφές εργασίας, με λογοδοσία στο κοινό που ασχολείται τακτικά με τις δραστηριότητές του και όχι από μια κάστα κοινής αποδοχής Κυβέρνησης-Ιδρύματος;

Μπορούν αυτές οι συναυλίες να παραμείνουν δωρεάν με αυτό το δημόσιο μοντέλο διαχείρισης, εξοικονομώντας πόρους από τα ενοίκια της ΕΛΣ και της ΕΒΕ και τις απροσδιορίστου budget και κριτηρίου επιλογής φιέστες και λοιπές λαμπερές εκδηλώσεις του Ιδρύματος; Μπορεί το «ξέφωτο» να γίνει ένα πραγματικό μουσικό ξέφωτο για τους νέους καλλιτέχνες που θέλουν να παρουσιάσουν το έργο τους;

Μπορεί επιτέλους ο σχεδιασμός για το παραλιακό μέτωπο να συμπεριλάβει ως κύρια χρήση σε ένα έστω από τα κομμάτια του τις πέρα για πέρα αναγκαίες για την Αττική εκτάσεις υψηλού πρασίνου και να σταματήσει να ρίχνει τσιμέντο όπου υπάρχει ίσωμα;

[1] Θάνος Καμήλαλης: Μια δωρεά στο Νιάρχο