Nα σχεδιάσουμε την Ευρώπη 2.0

07/12/2016

Franco Berardi (Bifo) και Geert Lovink

Μετάφραση και σχολιασμός: Κώστας Παπακώστας

Για να σωθεί η Ευρώπη από την άβυσσο του εμφύλιου πολέμου και του ρατσισμού

Η συστηματική επαναπροώθηση των μεταναστών στα σύνορα της Ευρώπης δεν είναι μόνο εκδήλωση κτηνωδίας αλλά και σύμπτωμα μετασχηματισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ένα ρατσιστικό φρούριο. Ένα κύμα εθνικισμού και μίσους κατακλύζει  τον ευρωπαϊκό πληθυσμό. Το αρχιπέλαγος της ατιμίας απλώνεται γύρω από τη Μεσόγειο θάλασσα. Οι Ευρωπαίοι κατασκευάζουν στρατόπεδα συγκέντρωσης στο έδαφός τους και πληρώνουν τους gauleiter τους, Τουρκία, Λιβύη και Αίγυπτο να κάνουν τη βρώμικη δουλειά στις ακτές της Μεσόγειας θάλασσας, όπου το θαλασσινό νερό αντικατέστησε το Zyklon B[1]. Αν δεν σταματήσουμε αυτή τη βαρβαρότητα, προετοιμάζονται οι όροι ενός ρατσιστικού εμφύλιου πολέμου σε όλο τον ευρωμεσογειακό χώρο.

Δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε γιατί οι Ευρωπαίοι έγιναν τόσο αφιλόξενοι. Η χρηματοοικονομική κλοπή φτωχοποίησε την ήπειρο και οι Ευρωπαίοι είναι τόσο στοιχειωμένοι από το φόβο, ώστε εκλαμβάνουν λίγα εκατομμύρια μεταναστών ως αποδιοπομπαίους τράγους για την οικονομική χρεοκοπία του χρηματιστηριακού καπιταλισμού και την ύφεση που απλώνεται στους κόλπους  της παρακμάζουσας λευκής φυλής. Αν κάποιος προσπαθήσει να επανενεργοποιήσει τη δημοκρατία, όπως συνέβη στην Ελλάδα τον Ιούλιο του 2015, τότε η χρηματοοικονομική δικτατορία σπρώχνει τους ανθρώπους στην ταπείνωση, την αδυναμία. Είτε είναι σωστό, είτε όχι, πολλοί βλέπουν την Ευρωπαϊκή Ένωση ως μια καταπιεστική εξουσία απ’ την οποία θέλουν να απελευθερωθούν. Το μοντέλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι νεκρό. Από την άλλη μεριά, η οπισθοχώρηση στο εθνικό κράτος δεν έχει κανένα νόημα.

Μηδενική εργασία είναι η τάση

Πρέπει να επινοήσουμε εκ νέου την Ευρώπη γιατί κανένας δεν θα το κάνει για λογαριασμό μας. Δεν θέλουμε να παύσουμε να είμαστε Ευρωπαίοι, ούτε αποδεχόμαστε την απειλή της διάλυσης του ευρωπαϊκού ορίζοντα. Κάτι τέτοιο θα άνοιγε τις πόρτες σε μια κόλαση φασισμού. Αλλά οι χρηματοοικονομικές και πολιτικές ελίτ έχουν καταστρέψει τη δυνατότητα να είμαστε Ευρωπαίοι, έχουν χάσει τον έλεγχο του λαϊκισμού της δεξιάς και δεν έχουν πλέον τα οικονομικά εργαλεία για τη δημιουργία θέσεων εργασίας, ενώ η οικονομία, μακριά από την ανάκαμψη, βαδίζει προς μια μόνιμη στασιμότητα. Πριν από τη νεοφιλελεύθερη στροφή και τα χρηματοοικονομικά διατάγματα, το ευρωπαϊκό σχέδιο ήταν ένα σχέδιο ανακατανομής του χρήματος και της εργασίας. Μετά το Μάαστριχτ η χρηματοοικονομική σταθερότητα αναγορεύτηκε σε πρόγραμμα των εθνικών κυβερνήσεων και το φάντασμα αυτής της σταθερότητας μας παγιδεύει όλους. Η πλήρης απασχόληση είναι μια κακή ουτοπία. Δεν υπάρχει δουλειά για όλους και δεν θα υπάρξει ποτέ αν δεν μειωθούν οι ώρες εργασίας. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο ΜcKinsey, στα επόμενα χρόνια, εξ αιτίας της τεχνολογίας τα μισά επαγγέλματα θα εξαφανιστούν. Η μηδενική εργασία είναι η γενική τάση και θα πρέπει να προετοιμαστούμε γι’ αυτή την προοπτική, που δεν μας κακοπέφτει βέβαια, αν γίνεται αποδεκτή η ιδέα να εργαζόμαστε λιγότερο και να έχουμε περισσότερο χρόνο να σκεφτούμε για τη ζωή, για την τέχνη και την ευχαρίστηση, και όχι για το κέρδος και την ανάπτυξη. Είμαστε στο απόγειο μιας οικονομικής κατάρρευσης που σύμφωνα με τον Lawrence Summers και πολλούς άλλους οικονομολόγους, είναι προορισμένη να παρατείνεται συνεχώς.

Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για μια κρίση αλλά για αλλαγή παραδείγματος. Το φρόνημα της Ευρώπης θα πρέπει να προσαρμοστεί σ’ αυτή τη συνθήκη και να δρομολογήσει ένα σχέδιο χειραφέτησης από αυτή τη σύγχρονη οικονομική ιδεοληψία. Δεν υπάρχει άλλος δρόμος για να βγούμε από την ύφεση. Η πολιτική της οικονομικής σταθερότητας παρήγαγε φτώχια και επισφάλεια. Η χρηματοπιστωτική σφαίρα, αντί να είναι ένας παράγοντας σταθερότητας, είναι το βαρίδι στη κοινωνική ζωή, μια αθλιότητα. Όμως το χρήμα θα μπορούσε να δράσει ως ενεργοποιητής της ζήτησης. Γι’ αυτό πρέπει να διεκδικήσουμε την ποσοτική χαλάρωση για όλους τους πολίτες, όχι για τις τράπεζες και για τους μετόχους. Είναι η ώρα, τα ελικόπτερα της ΕΚΤ να ρίξουν λεφτά από τον ουρανό. Οι κεντρικές τράπεζες θα έπρεπε να διανείμουν ψηφιακό χρήμα του οποίου η αξία να μειώνεται μέχρι να διαγραφεί εντός λίγων μηνών, αν ο παραλήπτης δεν το ξοδεύει. Είναι ένα λογισμικό που μπορεί εύκολα να προγραμματιστεί. Δεν μας ενδιαφέρει αν η ποσοτική χαλάρωση θα διανέμεται σε bitcoin ή σε ευρώ. Πρέπει να φέρει πληθωρισμό, γιατί αυτό χρειάζεται.

Αρνητικό χρήμα είναι το εργαλείο

Αλλά ποιος μπορεί να επιβάλει μια διαδικασία αυτού του είδους; Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή της οποίας ο πρώην πρόεδρος είναι παράγοντας της Goldmann Sachs; Το ψεύδο-ευρωκοινοβούλιο; Το ανέγγιχτο κέντρο οικονομικής εξουσίας της Ευρωπαϊκής Τράπεζας; Αυτές οι δομές είναι παραλυμένες και δεν μπορούν να μεταρρυθμιστούν από τα μέσα. Μόνο ένα κίνημα από τα κάτω, ένα κίνημα πολιτών και πόλεων μπορεί να αναζωογονήσει μια Ευρωπαϊκή Ένωση που αργοπεθαίνει. Αλλά τι είναι ένα κίνημα την εποχή των κοινωνικών δικτύων; Είναι επαρκές ένα think tank όπως αυτό που πραγματοποιείται με το Κίνημα για τη Δημοκρατία στην Ευρώπη 2025; Αυτό που χρειάζεται είναι μια επιτελεστική πράξη, επαρκώς ευρεία ώστε να προκαλέσει τον τελικό διαμελισμό του πτώματος της παρελθούσας Ευρωπαϊκής Ένωσης, και επαρκώς δυνατή ώστε να δρομολογήσει την οικοδόμηση της Ευρώπης 2.0, που θα θεμελιώνεται πάνω στο καθολικό βασικό εισόδημα[2], το αρνητικό χρήμα και την άμεση μείωση του χρόνου εργασίας.  Να θυμόμαστε το 1989. Ακόμα και τα πιο χοντρά τείχη μπορούν να καταρρεύσουν μες στην άγρια νύχτα. Είσαστε έτοιμοι γι’ αυτό; Χρειάζονται έννοιες, δίκτυα, λογισμικά και βιώσιμα πρότυπα που να εδράζονται στο βασικό εισόδημα. Και πρέπει να έχουμε εμπιστοσύνη στις δικές μας πνευματικές δυνάμεις, ακόμα και όταν η ιστορία ξεκινάει και στρέφεται σε απροσδόκητες κατευθύνσεις. Και φρικιαστικές.

[1] Σημ. μεταφρ. Το χημικό προϊόν που χρησιμοποιήθηκε στους θαλάμους αερίων των ναζιστικών στρατοπέδων

[2] Σημ. μεταφρ. Από άλλους στην Ιταλία αναφέρεται ως ελάχιστο εισόδημα

20 Οκτωβρίου 2016

Ο Franco Berardi (Bifo) είναι συγγραφέας, φιλόσοφος και ιστορικό στέλεχος της ιταλικής Αυτονομίας, ενώ ο Geert Lovink είναι Ολλανδός διατριβολόγος και θεωρητικός των δικτύων.

———

Σχόλιο μετάφρασης: Αν έχει κάποια αξία το καλοκαίρι του ‘15, δεν είναι η πολιτική τελετουργία του, αλλά η ιστορική του εξέταση. Κατέδειξε με σαφήνεια ποια είναι τα πραγματικά μεγέθη αποσταθεροποίησης και εν τέλει αποδόμησης του καθεστώτος του αστισμού και της κυριαρχίας σε ένα γεωπολιτικό παράδειγμα όπως είναι το ελληνικό. Ατελές, οικονομικά εξαρθρωμένο στη παρατεταμένη μνημονιακή περίοδο, με σοβαρό έλλειμμα βαθιάς υποκειμενοποίησης και σε μια γεωγραφική περιοχή πυρακτωμένη. Σε τέτοια περιβάλλοντα με αυτά τα ειδικά πολιτικά και οικονομικά χαρακτηριστικά υπάρχει ανατρεπτικό όριο στη παρούσα φάση, πόσο μάλλον όταν την ηγεμονία της σύρραξης την έχουν (την είχαν για να ακριβολογούμε) φαιδρά πολιτικά μορφώματα σαν τον Σύριζα. Κατά συνέπεια, κρατώντας τα πολιτικά βλαστοκύτταρα της περιόδου που κορυφώθηκε το καλοκαίρι του ‘15, η αναγκαιότητα της οργανικής (πολιτικά και οργανωτικά)  «μεταφοράς» στο ευρωπαϊκό πεδίο είναι όρος ύπαρξης για την αντισυστημική αριστερά της χώρα μας και όχι μόνο. Με την ομογενοποίηση των ταξικών διεκδικήσεων στο ευρωκοινωνικό γίγνεσθαι, για το «ενιαίο» των όρων κοινωνικής ύπαρξης και της ταξικής αλληλεγγύης σε όλη την ήπειρο, με τη συγκρότηση ευρωπαϊκού κέντρου συντονισμού των δυνάμεων του κοινωνικού ανταγωνισμού απέναντι στο νεοφιλελεύθερο diktat, για το μαρασμό των εθνικών συνόρων και τη λειτουργική ένταξη της Τουρκίας στον ευρωπαϊκό ορίζοντα. Αυτό είναι το βαθύτερο νόημα του καλοκαιριού του ‘15. Σε αυτό κατατείνει και το κείμενο που μας έστειλε ο Bifo για τη προσπάθεια που απαιτείται να γίνει για τον κοινό ευρωπαϊκό βηματισμό των από κάτω. Μήπως το ’17 μας προκύψει κάτι που θα θυμίζει εκείνο το ‘17 της καρδιάς μας.