Απόψεις

Συνέντευξη με τον Αντώνη Καράγιωργα, μέλος του Καταναλωτικού Συνεταιρισμού Bios Coop

27/02/2017

Στάθης Αβραμιώτης

Μιλήσαμε με τον Αντώνη Καράγιωργα, βιοχημικό, υγειονομικό υπεύθυνο και πρώην μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Κοινωνικού Καταναλωτικού Συνεταιρισμού Θεσσαλονίκης «BiosCoop». Η συνάντηση κανονίστηκε, όπως μας υπογράμμισε ο ίδιος, μετά από συνεδρίαση του Δ.Σ. που αποδέχτηκε την πρόσκληση μας και όρισε εκπρόσωπο, με βάση την αρχή της εναλλαγής, ώστε να αποκτούν όλοι/ες εμπειρίες και να μην παίρνει κάποιο μέλος υπερβολική δημοσιότητα σε σχέση με τα άλλα.

Ο χώρος παντοπωλείου–supermarket “Bios Coop” βρίσκεται στην Κων/νου Καραμανλή 42, ένα σημείο ανάμεσα στο κέντρο και στις ανατολικές περιοχές όπου «εντοπίζεται» και ο μεγαλύτερος αριθμός των μελών του συνεταιρισμού.

———

 

Ποιο είναι το αντικείμενο του συνεταιρισμού;

Σύμφωνα με το καταστατικό, ο σκοπός μας είναι η άσκηση δραστηριοτήτων, ιδιαίτερα καταναλωτικού, μεταφορικού, αναπτυξιακού, κοινωνικού, εκπαιδευτικού, περιβαλλοντικού και πολιτιστικού χαρακτήρα, με βάση τις αρχές της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας και της άμεσης δημοκρατίας. Αυτό είναι το γενικότερο. Ειδικότερα, είμαστε προσανατολισμένοι στην προμήθεια τοπικών και εγχώριων προϊόντων. Είναι σημαντική για εμάς η εντοπιότητα, όπως και το να είναι τα προϊόντα μας συνεταιριστικά και, όσο το δυνατόν, να μην υπάρχουν μεσάζοντες. Προσπαθούμε να τα πάρουμε από προμηθευτές, ώστε και να έχουν δίκαια τιμή οι προμηθευτές και καλή, φθηνή τιμή οι καταναλωτές.

«Ο κόσμος θέλει να είναι παρών σ’ αυτό το πολιτισμένο εγχείρημα. Μπορεί να μη βγάζουμε κέρδη μέχρι τώρα, αλλά δίνουμε δουλειά σε πολλούς παραγωγούς, όπως σε συνεταιρισμούς γυναικών, και προμηθευτές, μαθαίνουμε το Θεσσαλονικιό να τρώει υγιεινά από μικρές φίρμες κι αυτό είναι πάρα πολύ καλό πράγμα για τη Θεσσαλονίκη, νομίζω.»

Στο δρόμο συνάντησα κάποιον ηλικιωμένο και τον ρώτησα πού είναι το Bios Coop κι εκείνος μου απάντησε «α, λέτε αυτό το παντοπωλείο… το δήθεν φτηνό». Έτσι το χαρακτήρισε.

Έχουμε δημιουργήσει μια εφαρμογή στο excel και όποια μέλη μας πάνε σε κάποιο supermarket, πάντα μας φέρνουν τις τιμές και, αν έχουμε ακριβώς το ίδιο προϊόν, της ίδιας εταιρείας, με τις ίδιες προδιαγραφές, συγκρίνουμε τις τιμές. Αυτές τις μέρες, σύγκρινα τις τιμές 7 προϊόντων μας με τις αντίστοιχες τιμές γνωστής αλυσίδας supermarket της Θεσσαλονίκης, που δουλεύει πάρα πολύ, γιατί έχει και καλό όνομα και είναι γνωστή ως φθηνή. Από τα 7 είδη που κοίταξα, στα 5 ήμασταν φθηνότεροι ως και πολύ φθηνότεροι, ενώ στα 2 ήμασταν ελαφρώς ακριβότεροι. Άρα, ο ισχυρισμός αυτός δεν ισχύει. Τώρα πια είμαστε ηθικά δεσμευμένοι να ψωνίζουμε από το κατάστημα μας. Δεν ψωνίζω πλέον από τη γειτονιά μου, έστω κι αν μένω στο κέντρο εγώ. Ψωνίζω κατά 90-95% από το Bios και παρατηρώ ότι, ενώ έδινα περίπου 50 ευρώ την εβδομάδα για ψώνια στο supermarket, εδώ δίνω περίπου 40 ευρώ για περίπου τα ίδια πράγματα. Δηλαδή, παρ’ ότι στοχεύουμε πάρα πολύ στην ποιότητα, οι τιμές είναι καλές, είναι λογικές. Και για την ποιότητα μπορώ να σας το αποδείξω, γιατί κάνουμε κάτι που δεν το κάνει κανείς: στέλνουμε τα οπωρο-κηπευτικά μας για χημική ανάλυση σε ένα ελληνικό πανεπιστήμιο και αν δούμε ότι έχουν χημικά πρόσθετα και λιπάσματα, βάζουμε «Χ» στον παραγωγό.

Έχετε αποκλειστικά βιολογική παραγωγή;

Όχι, δεν είμαστε ένα delicatessen με βιολογικά, διότι το βιολογικό προϊόν έχει –ναι, μεν- την θρεπτική, διατροφική του αξία, όμως κουβαλάει μια τιμή ακριβότερη. Πώς το ξεπερνάμε, όμως, αυτό; Με προσωπικές επαφές με γεωργούς κοντά στη Θεσσαλονίκη, που ξέρουμε ότι δεν έχουν προϊόντα πιστοποιημένα ως βιολογικά για να κουβαλάνε την ακριβή τιμή, αλλά, παρ’ όλα αυτά, έχουν πολύ καλά προϊόντα. Βεβαίως, έχουμε και μερικά βιολογικά τα οποία έχουν ετικέτα “bioproduct”, αλλά δεν είμαστε ένα μαγαζί βιολογικών. Είμαστε ένα «παντοπωλείο του λαού».

Ο συνεταιρισμός πόσα μέλη έχει; Πώς αποφασίσατε την ίδρυσή του;

Το 2011 φτιάξαμε μια Α.Μ.Κ.Ε. (Αστική, Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία), η οποία λέγεται ΠΡΩ.Σ.Κ.ΑΛ.Ο. (Πρωτοβουλία Συνεργασίας για την Κοινωνική & Αλληλέγγυα Οικονομία) και είναι η «μάνα» του συνεταιρισμού. Ο σκοπός την εταιρείας αυτής ήταν να συμβάλει στη διατύπωση ενός δημόσιου λόγου και στην ενεργοποίηση μιας κοινωνικής πράξης με τη μορφή ενός σχεδίου δράσης, οικονομικού, κοινωνικού, περιβαλλοντικού, πολιτικού και ιδεολογικού. Τι έκανε η ΠΡΩ.Σ.Κ.ΑΛ.Ο.; Βοηθούσε όλες αυτές τις πρωτοβουλίες, δηλαδή η εταιρεία συνέβαλε στο να οργανωθεί καλύτερα η παραγωγή, το λεγόμενο διατροφικό σύστημα, και η διάθεση. Όταν έβλεπε μια τέτοια πρωτοβουλία, τη βοηθούσε. Στο κοινωνικό επίπεδο, σύμφωνα και με το καταστατικό της, προωθεί την ισότητα και την κοινωνική δικαιοσύνη. Αν έβλεπε, λοιπόν, μια κοινωνική οργάνωση να δουλεύει γι’ αυτό, ήταν δίπλα της. Ένα χρόνο αργότερα η «μάνα» Α.Μ.Κ.Ε. γέννησε τον καταναλωτικό συνεταιρισμό, που τον ονομάσαμε BiosCoop. Μαζευτήκαμε, λοιπόν τα μέλη και είπαμε: ποιος είναι ο σκοπός μας; Ο άμεσος σκοπός μας ήταν να στήσουμε ένα κατάστημα. Και είπαμε ότι πρέπει να μαζευτεί μια κρίσιμη μάζα μελών, κάθε ένα από τα οποία θα αγοράσει τουλάχιστον μία μερίδα που κόστιζε και κοστίζει 150 ευρώ, και μόλις μαζευτεί ένα ποσό, θα πάμε και θ’ ανοίξουμε το μαγαζί. Όταν μαζεύτηκε ένα σχετικά σοβαρό ποσό, στο τέλος του 2013, ανοίξαμε το μαγαζί. Και πώς θα γεμίζαμε τα ράφια μας; Θα τα γεμίζαμε με προϊόντα των προδιαγραφών που σου είπα πριν και καλής ποιότητας. Yπήρχε, λοιπόν, μια εμπορική εταιρεία στην Αθήνα, που δουλεύει χρόνια με τέτοια supermarket, η οποία μας είπε «αν βρείτε το μαγαζί και τους εργαζόμενους, εγώ θα σας γεμίσω τα ράφια σας με πράγματα που θέλετε εσείς», και είπαμε «πολύ καλό για πρώτο στάδιο». Έτσι και έγινε. Όσο για τα μέλη, δεν είχαμε πάντα πολλά, όμως τώρα, στις αρχές του 2017, έχουμε περισσότερα από 430.

Πόσοι άνθρωποι εργάζονται στο Bios Coop;

Υπάρχει μια θετική εξέλιξη, η οποία αποδεικνύει και τη βιωσιμότητα του συνεταιρισμού: ενώ ξεκινήσαμε με 4 εργαζόμενους στα τέλη του ’13, σήμερα έχουμε 7 εργαζόμενους. Οι εργαζόμενοι είναι μέρος του καταστατικού μας. Προσλαμβάνονται από μια επιτροπή αξιολόγησης. Δε φέρνω εγώ το γιο μου ή τον αδερφό μου ή τον θείο μου. Οι εργαζόμενοι είναι υποχρεωμένοι να γίνουν μέλη του συνεταιρισμού. Πληρώνουν 150 ευρώ, γίνονται μέλη, ώστε να έχουν τη συνεργατική νοοτροπία και να το πονάνε σαν δικό τους το μαγαζί. Στο 9μελές Δ.Σ., μάλιστα, και για μένα αυτό είναι θετικό, υπάρχουν μετά τις τελευταίες εκλογές και 2 εργαζόμενοι. Ξέρουν τις ανάγκες του μαγαζιού περισσότερο απ’ όλους μας. Γιατί να μην είναι μέλη του Δ.Σ. του Συνεταιρισμού; Οι υπόλοιποι είμαστε εθελοντές. Έχουμε πει ότι πρέπει να υπάρχει και εθελοντική εργασία στο μαγαζί, αλλά το κύριο μέρος της εργασίας βγαίνει από τους κανονικούς εργαζόμενους, οι οποίοι δουλεύουν 8ωρο και είναι ασφαλισμένοι στο ΙΚΑ.

«Είμαστε των ανοιχτών Δ.Σ. κάθε Τετάρτη. Τρεις γενικές συνελεύσεις το χρόνο. Πάνω από το 9μελές Δ.Σ., υπάρχει ένα 5μελές εποπτικό συμβούλιο και αυτοκράτορας όλων είναι η Γενική Συνέλευση (Γ.Σ.). Το Δ.Σ. πάντα εισηγείται στη Γ.Σ. όλα τα σοβαρά θέματα (όχι για το από πού θα πάρουμε φέτα) και αυτή αποφασίζει.»

Ο συνεταιρισμός είναι κερδοφόρος; Οι συνεταιριστές έχουν κάποια έκπτωση στην τιμή των προϊόντων;

Δε θα έλεγα ότι είναι ακόμα κερδοφόρος. Κάνει μεγάλο τζίρο, αλλά όσον αφορά το κέρδος, που εμείς το λέμε πλεόνασμα, δεν έχουμε φτάσει στο σημείο να έχουμε πλεόνασμα. Ο κανονισμός λειτουργίας του μαγαζιού προβλέπει με ποιο τρόπο διατίθεται αυτό το πλεόνασμα, σύμφωνα και με το σχετικό νόμο (1667/1986) που μιλάει για το πώς πρέπει να στήνονται οι συνεταιρισμοί και άρα πώς να κατανέμονται τα πλεονάσματα. Ο συνεταιρισμός έχει το τακτικό αποθεματικό και ένα έκτακτο αποθεματικό. Το 5% πάει πάγια στο τακτικό αποθεματικό, ένα 10% πάει σε ένα έκτακτο αποθεματικό, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί π.χ. για να ανοίξουμε ένα δεύτερο κατάστημα ή να προσλάβουμε άλλους δυο εργαζόμενους, ενώ ένα ποσό μέχρι το 15% του πλεονάσματος επιστρέφεται στα μέλη σε είδος: ανάλογα με τις συνεταιριστικές μερίδες (ένα μέλος μπορεί να έχει από 1 ως 100)και τα ψώνια που έχει κάνει κάθε μέλος. Βέβαια, είτε έχεις 1 είτε 100 μερίδες, έχεις μόνο μία ψήφο στη Γενική Συνέλευση, για να μη βρεθεί κάποιος και ποδηγετεί τις αποφάσεις της, όπως γίνεται στις εταιρείες. Εδώ είναι κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία. Δεν είναι οικονομία του καπιταλισμού, ούτε κρατικίστικη οικονομία. Είναι συνεργατική οικονομία: η οικονομία που μοιράζει τα κέρδη με αυτό το σκεπτικό.

«Έχουμε υπολογίσει ότι, αν ήμασταν μια εταιρεία και πληρώναμε για τη διαφήμιση που μας κάνουν οι παρουσίες στις τοπικές τηλεοράσεις και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, θα είχαμε δώσει 800.000 ευρώ. Αυτά τα χρήματα τα έχουμε γλιτώσει.»

Οι εργαζόμενοι πληρώνονται αρκετά ούτως ώστε να ζουν μόνο από αυτή τη δουλειά;

Δίνουμε, βάσει νόμου, το υψηλότερο της αγοράς.

Οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί, αλλά και οι συνεταιρισμοί γενικότερα, είναι μια πρακτική που ανθίζει αυτά τα χρόνια;

Ζούμε σε έναν περίεργο κόσμο. Είναι ένας κόσμος όπου το χρήμα μαζεύεται σε λίγα χέρια, ένας κόσμος τραυματισμένος περιβαλλοντικά για οικονομικούς λόγους, ένας κόσμος όχι και πολύ ευτυχισμένος. Θεωρώ πως αυτός ο τρίτος δρόμος της οικονομίας, ο συνεταιριστικός, που δίνει τουλάχιστον δουλειά και κάποιο μικρό μοίρασμα κερδών, είναι ένα χαμόγελο για το μαύρο πρόσωπο της ανθρωπότητας σήμερα. Βλέπουμε ότι ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι παγκοσμίως βιοπορίζονται από συνεργατικά εγχειρήματα. Η Ευρώπη έχει πολλά συνεργατικά εγχειρήματα. Η χώρα μας δεν έχει. Κακή απόδειξη αυτού είναι το ότι δεν υπάρχει Έλληνας εκπρόσωπος στην Διεθνή Συνεταιριστική Ένωση, γιατί δεν είναι πολύ δυνατό το συνεταιριστικό κίνημα στη χώρα μας.

Θεωρείτε ότι η κοινωνική οικονομία έχει αποτύπωμα και σύνδεση με το κεντρικό πολιτικό και τη γενικότερη κοινωνική οργάνωση; Θεωρείτε ότι αποσκοπεί εκεί ή ότι είναι κάτι κοινωνικά ανεξάρτητο;

Πέρσι έγινε ο καινούργιος νόμος για την Κοινωνική & Αλληλέγγυα Οικονομία (4430/2016), που μιλάει για τις Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις (Κοιν.Σ.Επ.). Βλέπω ότι υπάρχει μια κινητικότητα για χρηματοδοτικούς κρουνούς από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο προκειμένου να «ποτίσει» συνεταιριστικά εγχειρήματα. Μοιραία, θα ποτιστούν και οι συνεταιρισμοί, οπότε δεν είναι εντελώς ανεξάρτητο, αλλά δεν γίνονται γι’ αυτό. Έχουν τη δική τους δυναμική. Εμείς εδώ δουλεύουμε και πάμε πάρα πολύ καλά. Είμαστε στον τέταρτο χρόνο. Το budget έχει πάει πάρα πολύ ψηλά και δεν έχουμε καμιά σχέση με κρατικά χρήματα μέχρι φέτος. Όλα από μόνοι μας. Είμαστε αυτοοργανωμένοι.

Έχω την εντύπωση ότι υπάρχουν κυρίως δυο απόψεις στο συνεταιριστικό κίνημα: η μία λέει ότι η συνεταιριστική οικονομία προσπαθεί να καταστήσει βιώσιμη μια κατάσταση όπως η σημερινή και η άλλη λέει πως είναι ένα σκαλοπάτι προς την κοινωνική αλλαγή.

Επειδή έχει ακουστεί πως είναι ένα δεκανίκι που θα χρησιμοποιηθεί, θέλω να πιστεύω το δεύτερο. Εδώ μέσα δουλεύουμε και βοηθάμε ατέλειωτες ώρες –είναι συγκινητική η εθελοντική προσπάθεια, διότι εμπνεόμαστε από το δεύτερο, 100%. Αν περιμένεις να καταρρεύσει το καπιταλιστικό σύστημα, «ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι». Εμπνεόμαστε, άμεσα, από το αίσθημα της αλληλεγγύης, της συναδελφικότητας και της δημιουργίας από μόνοι μας.

Πριν λίγες μέρες φιλοξενήσατε στη γιορτή για τα τρίτα γενέθλιά σας, μεταξύ άλλων, το «Πελίτι». Ποια πιστεύετε ότι είναι η προοπτική αυτού του εγχειρήματος;

Άκουσα ότι το πρώτος στόχος που βομβάρδισαν οι Αμερικανοί στο πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας ήταν μια διάσημη τράπεζα σπόρων και μετά βομβάρδισαν την αυτοκινητοβιομηχανία Zastava. Το «Πελίτι» είναι ένα λαμπερό παράδειγμα τράπεζας παραδοσιακών σπόρων που συμβάλλει στη βιοποικιλότητα και στη μη εμπορευματοποίηση των σπόρων. Είναι το μεγάλο κεφάλαιο που λέγεται «Δημοκρατία των Σπόρων». Και την προηγούμενη βδομάδα το «Πελίτι» ήταν στο BiosCoop και έπρεπε να δείτε τι ουρά κόσμου υπήρχε για να προμηθευτεί δωρεάν παραδοσιακούς σπόρους. Είναι τιμή μας που τους είχαμε παρέα και στη γιορτή μας. Πριν από 10 χρόνια δε θα συνέβαινε αυτό, όμως οι άνθρωποι έχουν μάθει, έχουν γευτεί  προϊόντα απ’ το «Πελίτι» και έρχονται. Είναι η δεύτερη χρονιά που συμβαίνει αυτό. Και πέρσι, πάλι, ήρθε πολύς κόσμος  στο μαγαζί. Θέλω, επίσης, να σας πω πως έχουμε μόνιμα stand μέσα στο μαγαζί για το «Πελίτι», όπου παρουσιάζει την ιστορία του μέσα από τα φυλλάδιά του.

Ποιο πιστεύετε ότι πρέπει να είναι το επόμενο βήμα που οφείλει να κάνει το συνεταιριστικό κίνημα στον τομέα της διακίνησης των προϊόντων, αλλά και γενικότερα, προκειμένου να μπορεί να παίζει σοβαρό ρόλο στην οικονομία;

Ένα πάρα πολύ σοβαρό θέμα είναι η δικτύωση των συνεργατικών εγχειρημάτων, διότι, όταν πάω σε συνεδριάσεις συνεταιριστικών εγχειρημάτων που παράγουν προϊόντα, το κύριο πρόβλημα τους είναι η δικτύωση. «Δεν ξέρουμε πού να τα πάμε», λένε. Ένα κατάστημα σαν το BiosCoop έχει ανοίξει την αγκαλιά του, στο όνομα της δικτύωσης, σ’ αυτές τις προσπάθειες. Γίνονται συνέδρια Κοινωνικής & Αλληλέγγυας Οικονομίας, γίνονται συναντήσεις όπου τέτοια εγχειρήματα δικτυώνονται. Δεν μπορώ να σκεφτώ άλλο τρόπο. Πιστεύω πως η ανταλλαγή καλών πρακτικών θα βοηθήσει στη ζητούμενη δικτύωση. Πώς αλλιώς; Οι δήμοι πρέπει να βοηθήσουν αυτές τις δομές, αλλά και αυτές να συσσωματωθούν. Από την άλλη, και η Ευρωπαϊκή Ένωση προτιμά να συνομιλεί με ευρύτερες δικτυώσεις και όχι με μεμονωμένες προσπάθειες. Και δε θέλει μόνο να συνομιλεί μαζί τους, αλλά ενδεχομένως να τα στηρίξει και οικονομικά.

«Η λάμψη του Bios έχει ξεπεράσει τα όρια της Ελλάδας. Το Bios κουβεντιάζεται και στο εξωτερικό σαν ένα πολύ πολιτισμένο εγχείρημα υπαρκτής αλληλέγγυας οικονομίας. Δεν είμαστε των λόγων. Είμαστε της φέτας, είμαστε της ελιάς, είμαστε της πληρωμής του εργαζόμενου.»

 

*Οι φωτογραφίες είναι της Μάγδας Σατραζάνη.