Απόψεις

Η δημόσια υγεία σε νέες περιπέτειες

15/02/2018

Ζήνων Πιτσέλης

Το αφήγημα της νέας σοσιαλδημοκρατικής μετάλλαξης του ΣΥΡΙΖΑ έχει τον τίτλο «ΔΙΚΑΙΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ». Αποκρύπτοντας επιμελώς το τοπίο των κοινωνικών διαιρέσεων πάνω στο οποίο θα βασιστεί η ανάπτυξη, θέλει να σηματοδοτήσει το τέλος των μνημονίων και την καινούργια εποχή. Οι νέες εργασιακές σχέσεις και η αποδόμηση του κράτους πρόνοιας δείχνουν την πολιτική κατεύθυνση αυτής της προσπάθειας, που γέρνει μονόπατα υπέρ των δυνάμεων του κεφαλαίου. Στις υποτελείς ομάδες, που αυξάνονται και πληθύνονται συνεχώς απομένει ο ρόλος του κομπάρσου. Η καπιταλιστική συσσώρευση θα πραγματοποιηθεί με τον κλασσικό τρόπο με μόνη διαφορά ότι αυτή τη φορά την διασφαλίζει κυβέρνηση της «αριστεράς».
Ο χώρος της Υγείας αποτελεί προνομιακό πεδίο εφαρμογής των νέων πολιτικών της «ανάπτυξης». Η πρώτη φάση περιελάμβανε την απόσυρση του κράτους σε έναν από τους βασικούς θεσμούς παρουσίας του, στο όνομα της εξοικονόμησης δαπανών κόντρα στο τρελό «πάρτι» της Υγείας, όπως μετονόμασαν τα ΜΜΕ και άλλοι ιδεολογικοί μηχανισμοί τη μετακύλιση του κόστους στις τσέπες των χρηστών. Το σχέδιο εφαρμόσθηκε κατά γράμμα από τις πρώτες μνημονιακές κυβερνήσεις (Λοβέρδος, Βορίδης, Άδωνις). Τα αποτελέσματα είναι ορατά δια γυμνού οφθαλμού: διάλυση νοσοκομείων και υποδομών. Ο ΣΥΡΙΖΑ ανέλαβε το «επαχθές» έργο της αποπεράτωσης της κατεδάφισης στο όνομα του αναγκαίου κακού, κόντρα στις προγραμματικές του θέσεις και το έργο είχε αίσιο τέλος για τις μνημονιακές δυνάμεις όλων των αποχρώσεων. Η δεύτερη φάση περιλαμβάνει τη νέα δομή στην κάλυψη των παροχών υγείας. Η ανυπαρξία της πρώτης περιόδου διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, αρχίζει και παίρνει νέα χαρακτηριστικά, που συνάδουν με τις προηγούμενες πολιτικές ΝΔ-ΠΑΣΟΚ , θέλοντας όμως να διατηρηθεί το «αριστερό προφίλ». Στην κατεύθυνση αυτή η κυβέρνηση παρουσίασε μια νέα δομή στα πλαίσια της πρωτοβάθμιας φροντίδας περίθαλψης (ΠΦΥ) που ακούει στο όνομα ΤΟΜΥ (Τοπικές Ομάδες Υγείας) και οι οποίες θα χωροθετούνται σε επίπεδο δήμων. Οι πολίτες θα μπορούν να απευθύνονται για προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζουν και τα οποία δεν χρήζουν νοσοκομειακής περίθαλψης. Οι ειδικότητες που θα τις στελεχώνουν είναι του παθολόγου, του παιδίατρου και του γενικού γιατρού. Οι συμβάσεις τους θα είναι διετείς και αποκλειστικές και χρηματοδοτούνται από τα ΕΣΠΑ. Ένα πρώτο εντυπωσιακό στοιχείο είναι το περιορισμένο ενδιαφέρον των γιατρών με την ανεργία που μαστίζει τον κλάδο (60% των θέσεων έχουν καλυφθεί). Το μέτρο αποσκοπεί και στην αποσυμφόρηση των νοσοκομείων, αφού η πρόσβαση θα είναι δυνατή μόνο μέσω των ΤΟΜΥ. Το θέμα έχει γίνει πεδίο σύγκρουσης με την αντιπολίτευση, που κατά την κυβέρνηση δεν αποδέχεται την ισότητα και την καθολικότητα στην Υγεία (Ξανθός). Επίσης, το νέο μοντέλο εστιάζει στην πρόληψη και υπερβαίνει την ιατροκεντρικότητα μέσω της συνεργατικότητας (sic!!!) (Βερβερός)
Εκ πρώτης όψεως, το εγχείρημα φαίνεται τεχνικά ορθό .Καλύπτει στοιχειώδεις ανάγκες των λαϊκών στρωμάτων και φαίνεται να βελτιώνει την παροχή υγειονομικών υπηρεσιών, αν και στην ουσία πρόκειται για τα παλιά ΙΚΑ με νέο περιτύλιγμα. Εξάλλου δεν ανακαλύπτει τον τροχό, αφού προϋπάρχει η εμπειρία σε άλλες αναπτυγμένες καπιταλιστικά χώρες, όπου οι κοινωνικές διαιρέσεις αντικατοπτρίζονται καθαρά και στον χώρο της Υγείας. Ας δούμε και στα καθ’ ημάς αν οι νέες μορφές έχουν στόχο την κάλυψη των αναγκών των λαϊκών στρωμάτων, μιας και οι «από πάνω» έχουν τον τρόπο τους. Κατά τη γνώμη μου κεντρικό σημείο στην οπτική μας οφείλει να έχει η σημερινή κατάσταση στο χώρο της Υγείας καθώς και το δείγμα γραφής της μέχρι τώρα κυβερνητικής παρέμβασης. Νομίζω πως δεν χρήζει ιδιαίτερης ανάλυσης η άθλια κατάσταση των δημόσιων νοσοκομείων, των ιατρείων του ΕΟΠΥΥ ,των κέντρων υγείας, των αγροτικών ιατρείων κ.λπ. Όσο για την φαρμακευτική κάλυψη, όλοι γνωρίζουν ότι σε πολλές περιπτώσεις στοιχίζει λιγότερο να αγοράσουν τα φάρμακα χωρίς συνταγή, αφού το κόστος της συμμετοχής τους είναι υψηλότερο. Το τοπίο είναι ξεκάθαρο: ανυπαρξία υγειονομικών και υλικού στα νοσοκομεία, αναβολές χειρουργείων, ατέλειωτη ταλαιπωρία αυτών που δεν έχουν άλλη δυνατότητα διαφυγής. Η μέχρι τώρα διαχείριση του προβλήματος από τον ΣΥΡΙΖΑ είναι η επικοινωνιακή αντιμετώπιση με τους αλαλαγμούς Πολάκη που πετάει την μπάλα στην εξέδρα. Επί της ουσίας η μόνη διαφοροποίηση είναι η κατάργηση των 5 ευρώ της εισόδου στα νοσοκομεία του άλλου αλαλάζοντα Άδωνι. Συνεπώς, η κατάσταση παραμένει τραγική με οποιαδήποτε διαχείριση. Και αυτό είναι το κεντρικό ζήτημα, η διάλυση του κράτους πρόνοιας του οποίου βασικός πυλώνας είναι η δημόσια Υγεία, δεν αφήνει περιθώρια επιλογών. Δεν είναι τυχαίο ότι η χρηματοδότηση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας βασίζεται αποκλειστικά σε ΕΣΠΑ και όχι στον προϋπολογισμό, γεγονός που είναι και μια εξήγηση της απροθυμίας των γιατρών, εκτός από τη μαζική φυγή στο εξωτερικό(βέβαια το επιτελείο Τσίπρα βλέπει αναστροφή του φαινομένου!).
Οι ΤΟΜΥ λοιπόν είναι μια ακόμη επικοινωνιακή φυγή προς τα εμπρός που δεν αλλάζει το νεκρό τοπίο. Όταν οι βασικές δομές υπολειτουργούν, σε ποια βάση θα χτιστεί το νέο; Η «συμφόρηση» των νοσοκομείων δεν είναι η αιτία του προβλήματος, αλλά το σύμπτωμα των ίδιων πολιτικών που ασκούνται τόσα χρόνια είτε εθελοντικά είτε καταναγκαστικά. Δεν είναι τυχαία η απουσία των συνδικαλιστικών οργάνων των γιατρών στην επεξεργασία του νομοσχεδίου. Στην ουσία οι ΤΟΜΥ αποτελούν τη συνέχεια των μνημονιακών πολιτικών υγείας και την εμπέδωση της κυριαρχίας τους: «μάντρωμα» των αδύναμων στη μη πρόσβαση σε ειδικούς γιατρούς, με μόνη ελπίδα τη γνωμοδότηση των γενικών γιατρών στη λογική του από το τίποτα… Η δυνατότητα επιλογής είναι ανέκδοτο, ο καταναγκασμός μονόδρομος χωρίς άλλοθι. Οι ασφαλιστικές εταιρείες έχουν έτοιμα προγράμματα για κάθε βαλάντιο για να καλυφθούν οι πραγματικές ανάγκες. Ένα ακόμη στοιχείο επικινδυνότητας είναι και η δημιουργία φακέλου υγείας σε κάθε ασθενή, σε μια εποχή που η ιστορία Λοβέρδου και οροθετικών γυναικών δεν είναι μακριά. Το ιατρικό απόρρητο στην εποχή της βιοπολιτικής είναι στα χέρια των κρατούντων, με ότι αυτό συνεπάγεται. Το ιατρικό ηλεκτρονικό αποτύπωμα μπορεί να ακολουθήσει πολλές διαδρομές, όπως έχει δείξει η ζωή.
Συνεπώς, ας κρατήσουμε μικρό καλάθι για τις νέες δομές υγείας, αφού τα μέχρι τώρα δείγματα γραφής της κυβέρνησης είναι παντελώς αναξιόπιστα, εντασσόμενα στον ίδιο φαύλο κύκλο των μνημονιακών πολιτικών. Ίσως να έχει μεγαλύτερη βαρύτητα η υποστήριξη δομών αλληλεγγύης (κοινωνικό ιατρείο-φαρμακείο) όπου οι ανάγκες αντιμετωπίζονται με πιο ειλικρινή τρόπο.
Υ.Γ. Την αξιοπιστία των εξαγγελιών μπορούμε να τη δούμε στην περιπέτεια των τελευταίων επιδημιών (ιλαρά) και την ανυπαρξία εμβολίων παρ’ όλες τις διαβεβαιώσεις. Ελπίζω να μην είσαστε από τους τυχερούς.

* Το άρθρο του Ζήνωνα Πιτσέλη Η δημόσια Υγεία σε νέες περιπέτειες δημοδιεύτηκε στο πρόσφατο 6ο τεύχος του περιοδικού Ποδονίφτης - Ρε(ύ)μα κριτικής των καιρών και δράσης, που εκδίδεται από την ομώνυμη κίνηση της Νέας Ιωνίας.